Ouderen met dementie krijgen antipsychotica die door richtlijnen wordt afgeraden

Eén van de geneesmiddelen die wordt voorgeschreven is quetiapine, een antipsychoticum. Een middel bedoelt voor de behandeling van schizofrenie. De bijsluiter raadt het gebruik af bij mensen met dementie, omdat het de kans op een beroerte of in sommige gevallen het risico op overlijden kan verhogen. In de richtlijn ‘Probleemgedrag bij dementie’ van de vereniging van specialisten staat dat onvoldoende wetenschappelijk is aangetoond dat quetiapine effectief is bij ouderen met dementie.

Toch is quetiapine een middel dat in verpleeghuizen wordt voorgeschreven bij ouderen die probleemgedrag vertonen. Eén van de bijwerkingen van het middel is dat het een sederende werking heeft, waardoor iemand suf en slaperig wordt. Specialisten roepen al jaren dat het gebruik van dit soort antipsychotica moet verminderen, maar in de praktijk blijkt dat nauwelijks te lukken. Van de ouderen met dementie in het verpleeghuis krijgt zo’n 25 procent een antipsychoticum en 25 procent een antidepressivum.

Wanhoop

“We zitten met ons handen in het haar”, zegt Rob van Marum, bijzonder hoogleraar farmacotherapie aan het Amsterdam UMC. “Het beste zou zijn iemand met dementie veel persoonlijke aandacht te geven, maar dat lukt niet 24 uur per dag. Uit wanhoop wordt in verpleeghuizen dan medicatie voorgeschreven. En over die middelen weten we uit allerlei onderzoek: meestal werkt het niet, maar soms wel. En we weten vooraf niet bij wie het werkt.”

Volgens Van Marum moeten familieleden beter geïnformeerd worden over het gebruik van psychofarmaca. “Je moet de betrokkenen eerlijk over de voor- en nadelen van psychofarmaca informeren. Dat gebeurt niet altijd. Na een aantal weken moet je met de familie evalueren over het effect van de medicatie en het zo nodig weer afbouwen.”

Personeelstekort

Volgens Bianca Buurman, voorzitter van de V&VN, de beroepsvereniging van verpleegkundigen, kan het gebruik van antipsychotica wel minder, maar is de praktijk weerbarstig. “Het ziekteverzuim en personeelstekort in de verpleeghuizen is groot. Door die werkdruk wordt sneller om medicatie gevraagd als er een lastige situatie is met een bewoner.”

Buurman verwacht niet dat het gebruik van psychofarmaca bij ouderen met dementie de komende jaren zal afnemen. Uit eerder gepubliceerde prognoses van het RIVM blijkt dat het aantal mensen met dementie de komende twintig jaar zal verdubbelen naar 330.000. Ook is de complexiteit van ouderen met dementie in de zorg toegenomen, omdat mensen langer thuis blijven wonen en alleen in een verpleeghuis terechtkomen als het echt niet langer kan.

Meer op Pointer.

Luister naar Pointer om 19:00 uur op NPO Radio 1.