Moeten we bang zijn voor de rechtsextremistische jongens op hun zolderkamer?

Hoe de extreemrechtse groeperingen zich offline gedragen, daar is al veel over bekend. Minder bekend is het hoe ze zich online gedragen. Dat was voor Zembla de reden om daar in te duiken. Maar hoe kom je in dat, veelal afgeschermde, netwerk? Van der Wilde en zijn collega deden zich in diverse chatgroepen voor als nazi’s of neonazi’s. “Via allerlei algoritmes zie je eigenlijk vrij simpel waar je terecht moet komen”, legt Van der Wilde uit. “Je hebt bijvoorbeeld Telegram, wat een soort Whatsapp is, en dat is een safespace voor rechtsextremisten geworden.”

Erin rollen

Waar het binnenkomen niet zo moeilijk is, was het verder infiltreren in de groepen wat lastiger. “Je moet zorgen dat je de ideologie kent, de taal spreekt en je moet begrijpen hoe ze denken en wat ze vinden omdat je dan uiteindelijk wordt gezien als een potentieel iemand waar ze verder mee kunnen”, zegt Van der Wilde.

En jongens, vaak nog maar 12 jaar, komen ook ‘per toeval’ in zo’n groep terecht. “Dat kan bijvoorbeeld door in Minecraft een hakenkruis te bouwen. Dan komen ze zo via bepaalde services ergens terecht”, legt Van der Wilde uit. Deze jonge jongens rollen zo in een wereld waar ze geen tegenspraak krijgen en waar je alleen te horen krijgt hoe je moet denken. Van der Wilde: “Zij gaan ervanuit dat als je ziet hoe de wereld echt in elkaar zit, je niet meer anders dan nazistisch of fascistisch kunt denken.”

Het meest schokkend vindt Van der Wilde het ecosysteem an sich. “Van hoger opgeleid tot lager opgeleid, van minder extremistisch tot echt hardcore rechtsextremisme, dat komt allemaal met elkaar in aanraking.”

Brenton Tarrant, de Australiër die in 2019 het vuur opende in twee moskeeën en daarbij 51 mensen doodschoot, wordt vereerd als heilig. “Saint Tarrant wordt hij genoemd”, zegt Van der Wilde. Dat lijkt in eerste instantie redelijk onschuldig, maar niemand geeft tegenspraak. Daardoor ontstaat er volgens Van der Wilde een manier van praten waarin je antisemitisme terug ziet komen.

Davidsterren

“Dat haakt ook aan bij de coronaprotesten. Ze laten dan bijvoorbeeld CEO’s van bepaalde farmaceutische bedrijven zien en plaatsen daar Davidsterren achter met de reden: zie je wel, het zijn de Joden die ons dit aandoen”, legt hij uit. Het idee is dat de Joden een geheim complot hebben om ‘de witte mens’ te vervangen. Waar deze gedachtegang vandaan komt, weet Van der Wilde niet exact. “Maar het gedachtengoed dat er leeft is dat de witte mens wordt vervangen. Daarvoor komt er een burgeroorlog”, zegt hij.

De rechtsextremisten willen dit versnellen en dán wordt het volgens Van der Wilde gevaarlijk. “Hun doel is om de spanningen tussen verschillende groepen verder op te voeren en door geweld zo’n oorlog dichterbij te brengen. Er zijn groepen die tactieken uitwisselen en die handleidingen uitwisselen hoe je een 3D-pistool kan maken”, vertelt Van der Wilde.

'Er wordt een slag gemaakt'

De inlichtingendienst neemt het volgens Van der Wilde redelijk serieus. Maar doordat we lang bezig zijn geweest met het jihadisme, wat in Nederland op dit moment de grootste dreiging is, komt het rechtsextremisme daarna. “Je ziet wel dat er nu een slag gemaakt wordt en ze bezig zijn om het goed in beeld te brengen en te kijken hoe ze met zulke jongens om moeten gaan”, zegt Van der Wilde. Er is volgen hem progressie.

Het helpt ook niet mee dat gedachtegang en uitspraken van deze jongeren vaak worden weggezet als ‘grapjes’ of ‘een beetje gekkigheid uithalen’, zo ook bij de JFVD (Jongerenorganisatie Forum voor Democratie). In die groepen werd destijds geroepen dat het Turkenprobleem opgelost kon worden met een AR-15. “De AR-15 is het geweer waar Tarrant de moskee is binnengelopen.

'Het wordt normaal gevonden'

“Dat vinden wij hele heftige teksten, dus wij gingen navraag doen bij het Openbaar Ministerie of hier überhaupt op vervolgd is. Er was geen aangifte gedaan, dus er wordt niet vervolgd”, zegt Van der Wilde. “In de chatgroepen van JFVD vond men deze, en vergelijkbare uitspraken, gewoon oké. Er werd geen tegenspraak gegeven.”

Daarbij helpt het ook niet mee dat boeken met dit gedachtegoed online zomaar te verkrijgen zijn, bijvoorbeeld bij Bol.com. Van der Wilde heeft daarom in zijn onderzoek contact opgenomen met Bol.com om te vragen hoe dat kan. De reactie van de online winkel was: “Er komen zoveel boeken bij ons binnen, we kunnen niet alles lezen.” Dat is iets wat Van der Wilde niet snapt, want als je als Bol.com alleen al naar de titel van het boek kijkt dan weet je wel wat erin staat. Van der Wilde: “Het probleem is niet dat het te verkrijgen is. Het probleem is dat door het aan te bieden, het normaal wordt gevonden.”