Zorgen universiteiten over nieuwe kennisveiligheidswet: 'screening wordt ramp voor Nederlandse kenniseconomie'

Het kabinet wil ongewenste kennis- en technologieoverdracht op Nederlandse universiteiten en kennisinstellingen tegengaan. Daarom werkt het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan een nieuwe wet die het mogelijk moet maken om onderzoekers van buiten de EU te screenen voordat ze hier aan de slag kunnen in gevoelige onderzoeksgebieden. Minister Robbert Dijkgraaf (OCW) wil de wet liefst zo snel mogelijk in werking laten treden en waarschuwt in de Argos-podcast: "Het risico waar we ons vooral zorgen over maken, is dat kennis naar landen gaat waarvan we het eigenlijk liever niet in hun handen zien."

'Topwetenschappers gaan straks liever naar Duitsland'

De aangekondigde screening, die volgens de planning van de minister op 1 januari 2025 zal ingaan, veroorzaakt ophef op universiteiten. Want van al het wetenschappelijk personeel op Nederlandse universiteiten komt 20% (cijfers UNL, 2021) van buiten Europa. En op technische universiteiten ligt dat aandeel nog veel hoger: rond de 30%. Eén van de wetenschappers wiens onderzoek vrijwel zeker als 'gevoelig' wordt aangemerkt, is Bram Nauta, hoogleraar Integrated Circuit Design aan de Universiteit Twente. Hij doet onderzoek op het gebied van micro-elektronica en maakt zich, met oog op de aangekondige maatregelen, zorgen over de toekomst van zijn groep: "Het is nu al heel moeilijk om goede mensen te vinden. Die screening gaat straks enorme vertraging opleveren. Topkandidaten gaan dan over de grens, want in Duitsland worden ze wel met open armen ontvangen. De screening wordt een ramp voor de Nederlandse kenniseconomie."

Ook Peter Weijland, directeur kennisveiligheid aan de TU Delft, maakt zich zorgen om de doorlooptijd van de screening. Op dit moment vallen zo’n 45% van alle publicaties van zijn universiteit in de categorie 'gevoelig'. Als alle onderzoekers, die zich aan de TU Delft bezighouden met dergelijk onderzoek, in de toekomst gescreend moeten worden, dan zorgt dat volgens Weijland voor heel veel vertraging bij de werving. Weijland: "Een screening van deze omvang raakt daarmee aan de bedrijfskritische processen van de universiteit. Om hoeveel screenings het per jaar zal gaan weten we nog niet, maar het loopt eerder in de honderdtallen dan in de tientallen."