Bacteriën worden antibiotica de baas: welke ziekten liggen er op de loer?

Ouderwetse ziektes als cholera en tuberculose steken weer de kop op en dat is zorgwekkend. "We kennen geen grenzen. Dus je ziet gewoon dat we die dingen verspreiden, dus dat kan alle kanten op gaan", stelt Wertheim. Onze reislust kan er dus voor zorgen dat ziektes verder verspreiden.

Oorlogen

Bij de oorlogen in Oekraïne en Gaza gaat de zorgverlening logischerwijs niet altijd even goed. Wertheim viel op dat er soms zelfs sprake is van overbehandeling met verkeerde middelen bij sommige patiënten, dat er geen goede richtlijnen zijn qua zorg en dat het zorgsysteem "passief" is. "Je infectiepreventie is dan ook niet goed op orde", zegt Wertheim. "Het is echt een toxische mix of een perfect storm."

Resistente bacteriën

Maar hoe gaat dat dan in zijn werk? Er zijn voorkeursbehandelingen bij het bestrijden van bacteriën en infecties, maar soms is de bacterie daar resistent tegen. In dat geval moet er overgestapt worden op reservemiddelen, zoals een intraveneuze behandeling. "Dat betekent een opname, terwijl dat voorheen niet nodig was. Of je moet de naald in verschillende combinaties gaan gebruiken. Dus je maakt de zorg complexer", vertelt Wertheim.

Landbouw

Ook de landbouw speelt een rol in het verspreiden van resistente bacteriën, omdat ook daar gebruik wordt gemaakt van antibiotica. "Op zich doen we het in Nederland best netjes", aldus Wertheim. Er is namelijk al een sterke daling in het antibioticumgebruik, maar de resistentie neemt tegelijkertijd ook toe.

Wertheim noemt het een "samenspel" waarbij meerdere factoren van invloed zijn. "Het is ook niet alleen bacteriën, het is ook schimmels, parasieten. En malaria en hiv hebben ook last van resistentie. Het is een breed en ingewikkeld concept", vertelt de arts-microbioloog.

Klimaatverandering

Daarbovenop komt nog de opwarming van de aarde, waardoor het over het algemeen warmer en vochtiger wordt op de wereld. "De druk van infectieziekten zal toenemen. Dat betekent ook dat mensen meer antibiotica gaan gebruiken en daarmee meer resistentie ontstaat. Dus het is zeker geen ideale ontwikkeling."

Om ons hiertegen te weren, dienen we wereldwijd in te zetten op de "basale" dingen, aldus Wertheim. Met de stijgende levensverwachting is het niet enkel van belang om in te zetten op preventie, maar ook op goede riolering en schoon drinkwater. Dan is de kans op verspreiding namelijk een stuk kleiner.

Nederland

Hoewel Nederland het behoorlijk goed doet op het gebied van preventie, steken ziektes als tbc, hiv, de mazelen en kinkhoest weer op. Hoe kan dat? Bij mazelen komt het door de afnemende vaccinatiebereidheid, wat volgens Wertheim stamt uit een wantrouwen richting de overheid. "Dat is echt jammer en onnodig", vertelt Wertheim.

Een vaccinatieverplichting vindt Wertheim dan weer geen goed idee. "In Nederland werkt dat niet goed", aldus de arts-microbioloog, die stelt dat er ingezet moet worden op goede informatie verlenen en het terugwinnen van het vertrouwen.

Oplossing

De farmaceutische industrie schijnt wel bezig te zijn met nieuwe medicijnen voor infectieziektes, maar daar ligt hun focus niet. "De blockbusters zijn degene die je levenslang moet slikken", weet ook Wertheim, "voor antibiotica is dat kort. En dat maakt dat het eigenlijk oninteressant is vaak." Financiering is nu dus op basis van gebruik, wat betekent dat er gekeken moet worden naar een ander businessmodel, stelt de arts-microbioloog.