Aids opnieuw een wereldwijde bedreiging door stopzetting USAID-hulp

"83 procent van alle contracten is beëindigd", zegt Vermeulen over de hulporganisatie USAID. De stop die Donald Trump op de organisatie zette heeft nu al desastreuze gevolgen. "We hebben inmiddels berichten uit een aantal landen dat de eerste mensen, vooral kinderen, al zijn overleden", zegt Vermeulen. Het stoppen van USAID zorgt er in de praktijk voor dat medicijnen opraken. Hiv - het virus wat aids veroorzaakt - is tegenwoordig goed te behandelen. Één pil per dag is vaak voldoende om klachtenvrij te leven én verdere verspreiding te voorkomen. Maar die ene pil wordt nu schaars.

Medicijnen raken op

"Als je stopt, komt dat virus langzaam weer terug." Hoelang dat precies duurt, verschilt per persoon. Bij sommigen duurt het een paar maanden, terwijl anderen al na een paar weken de symptomen van het virus merken. Vooral bij kinderen laait het virus snel op als er gestopt wordt met de medicatie. "Dan krijg je weer aids", legt Vermeulen uit. "Één pil per dag is een gezond leven. Als je die niet meer hebt is dat ontzettend beangstigend." Veel mensen hadden een kleine voorraad pillen, maar die begint inmiddels op te raken.

Waar de medicatie nog wel te verkrijgen is, is het ineens heel erg duur. "We zien mensen die hun medicijnen gaan delen", vertelt Vermeulen. In plaats van één pil, slikken mensen dan bijvoorbeeld een halve. "Maar we weten ook dat als je die medicatie niet goed neemt, je resistent kan raken voor hiv", legt hij uit. Resistentie betekent dat medicijnen hun werking verliezen – ook in de toekomst.

Wereldwijde gevolgen

De zorgen van Vermeulen reiken verder dan alleen de directe patiënten. Het niet langer bestrijden van hiv kan gevolgen hebben voor de wereldwijde volksgezondheid. "Waar wij ons heel veel zorgen over maken is dat infectieziekten zich niet aan landsgrenzen houden", zegt hij. De wereld heeft het effect van een snel verspreidende ziekte recent nog gezien tijdens de coronapandemie. Mede dankzij USAID is de verspreiding van hiv de afgelopen jaren sterk beperkt gebleven.

En niet alleen hiv is een bedreiging voor de volksgezondheid. USAID had ook een belangrijke rol bij de bestrijding van andere infectieziekten zoals aan tuberculose, polio of mazelen. Nu bijna alle contracten zijn gestopt is er weinig hoop dat die rol binnenkort weer wordt hervat.

Ethische afwegingen

En zelfs als USAID weer actief wordt, is dat niet zonder risico. Vermeulen ziet hoe Trump ethische waarden onderhandelt. "Als je al één dollar Amerikaanse hulp aanneemt, mag je met al je werk geen abortus dienstverlening doen", vertelt hij. "We zijn bang dat er dadelijk regels vanuit de VS komen dat als je Amerikaanse hulp krijgt, je bijvoorbeeld ook niks meer mag doen op het gebied van LHBTI-rechten of op het gebied van transgezondheid. Dus dat er eigenlijk een gewapende vorm van Amerikaanse hulp terug gaat komen."

Hoop

Vooralsnog is er in Nederland voldoende voorraad voor medicatie. "Wij zijn redelijk onafhankelijk", vertelt de directeur van het Aidsfonds. Toch zijn de zorgen groot. Zowel voor mensen die het hiv-virus bij zich dragen, maar ook vanwege de risico’s op wereldwijde verspreiding én mogelijke ethische dilemma’s. "Het is echt een donkere periode."

"Wat mij hoop geeft is dat er een nieuwe generatie van activisten, van over de hele wereld opstaat", zegt Vermeulen. "Die gaan dit niet zomaar laten gebeuren. Ze zijn nu al keihard aan het knokken in allerlei landen en dat geeft mij ontzettend veel hoop."