Hoe de Duitse keizerlijke familie Hitler in het zadel hielp

Symbolisch kapitaal

De vraag in hoeverre de Hohenzollerns zich inmengden met de nazi’s heeft in Duitsland een hele specifieke, juridische invalshoek. Dat heeft alles te maken met de poging van de familie om in het verleden in beslag genomen eigendommen zoals landgoederen en schilderijen terug te vorderen.

Om daar aanspraak op te maken moest namelijk bewezen worden dat de Hohenzollerns in het verleden het nationaalsocialisme niet actief hadden gesteund. De historicus Stephan Malinowski poogt met zijn boek De adel en de nazi’s. De collaboratie van de Duitse keizerlijke familie die kwestie nu eens en voor altijd te beslechten.

"Malinowski’s oordeel is heel eenvoudig," vertelt Jürgens in OVT. "De familie heeft hun symbolisch kapitaal ingezet ten legitimatie van het nationaalsocialisme. Je ziet op allerlei manieren dat die familie druk doende was om het regime steun te geven. Toen het regime eenmaal in het zadel was, bleek echter dat Hitler ze niet meer nodig had."

Ondermijnen van de Weimarrepubliek

Die steun had alles te maken met de situatie van de familie. De voormalige keizer Wilhelm II droeg namelijk grote verantwoordelijkheid voor de aanvang van de Eerste Wereldoorlog en moest na de oorlog zijn toevlucht zoeken in het Nederlandse Doorn.

Zijn zoon, ook Wilhelm geheten, belandde initieel ook in Nederland maar mocht later weer terug naar Duitsland. Jürgens: "De voormalige kroonprins is vanaf 1929 actiever geworden in het ondermijnen van de democratie. Hij heeft daarbij allerlei bondgenoten gezocht: rechtse bondgenoten, steeds rechtsere bondgenoten, en zelfs extreemrechtse bondgenoten; allemaal om die Weimar democratie te kunnen ondermijnen. Het was een kans voor de Hohenzollern om toch weer terug te komen."

Legitimerende waarde

Dat symbolisch kapitaal blijkt volgens Jürgens en Malinowski in de jaren ’32 en ’33 wel degelijk te zijn ingezet door de Hohenzollerns om Hitler aan de macht te helpen. Zo was de kroonprins aanwezig op de eerste parlementszitting in Potsdam daags na het afbranden van de Reichstag.

"Malinowski vergelijkt het in zijn boek op een gegeven moment met Harry en Meghan, de manier hoe zij zich in het publieke debat bewegen: iedereen kijkt ernaar en luister ernaar. Dus als een voormalige kroonprins zitting neemt bij een bijeenkomst voor het nationaalsocialisme om hun macht te vestigen, dan heeft een enorme legitimerende waarde."

Volgens Jürgens wordt de conclusie van Malinowski breed gedragen door de meeste historici. Een aantal juristen beargumenteren echter dat het daarmee nog niet bewezen is dat de familie de nazi’s direct in het zadel hebben geholpen.

De rechter moet nog met een uitspraak komen, maar volgens Jürgens zal het boek van Malinowski een grote rol kunnen spelen. "Dat de historici het niet meer met elkaar eens zouden zijn is inmiddels niet meer de these. Maar het wordt sowieso extreem complex."