Herdenk op 4 mei & vier 5 mei met de podcast DOCS

Niet bang te krijgen

De nichten Hella en Sandra Rottenberg hebben hun grootvader Isay Rottenberg goed gekend. Hij was een toegewijde grootvader, die voorlas en goocheltrucs deed. Hij was de baas van het familiebedrijf, las Vrij Nederland en Stefan Zweig en maakte mooie reizen. Van zijn avontuurlijke leven wisten ze alleen een paar naakte feiten. Dat hij als joodse immigrant uit Polen, na een verblijf in Duitsland, in Amsterdam was beland, en dat hij in de Tweede Wereldoorlog naar Zwitserland was ontkomen.

Ooit hadden ze wel eens horen noemen dat hij in de jaren 30 gevangen gezeten had in nazi-Duitsland, waar hij een fabriek bezat, die door de nazi’s was afgepakt. Over die fabriek wisten ze niets: niet wat er gemaakt werd, niet de naam, niet het adres. Tot er eind vorig jaar een advertentie in het Nieuw Israëlitisch Weekblad verscheen met een oproep voor mensen die dachten aanspraak te kunnen maken op geroofd joods bezit in het voormalige Oost-Duitsland. Op de lijst stond Isay Rottenberg met een sigarenfabriek in Döbeln, niet ver van Dresden.

Luister de podcast hier.

Het Schimmenspel

Filmregisseur Frans Weisz (1938) gaat op zoek naar zijn vader, de in 1933 voor de nazi's uit Duitsland gevluchte acteur Géza L. Weisz (1904-1944). Met Tom Rooduijn onderzoekt Weisz de levensloop van Géza – van zijn komische rollen in Duitse films tot het steeds zorgelijker bestaan als cabaretier en fotograaf in Nederland. Frans Weisz ontdekt, in een dagboek van Géza, details over zijn logeerpartij in 1943, op het onderduikadres van zijn ouders in Amsterdam - waar ze een jaar later werden verraden. Frans en zijn moeder Selma overleefden de oorlog, Géza stief in 1944 in Auschwitz.

Luister de podcast hier.

De laatste woorden van Anton Mussert

Julius Caesar kon nog net uitbrengen "Ook gij Brutus?", voor hij stierf. En Willem de Zwijger zei: "Mijn god, heb medelijden met dit arme volk." Laatste woorden van historische figuren vinden we veelzeggend, we hechten er waarde aan. Alsof die ene zin de slotsom is van een stukje geschiedenis, verhaaltje uit, boek dicht. Ook Anton Mussert, leider van de NSB, schijnt nog iets gezegd te hebben voordat hij in mei 1946 werd geëxecuteerd. Iets dat nu, ruim 75 jaar later, pas openbaar wordt. Wat zou hij de wereld nog hebben willen meegeven? Kunnen we zijn daden door die woorden beter begrijpen?

Luister de podcast hier.

De textielbaron is boos

Radiomaker Jan Maarten Deurvorst had een oudoom die bij speciale gelegenheden de krenterige jood nadeed. Dan zette hij een pruimmondje op en ging onzichtbare centjes tellen. Ook hoorde hij soms misprijzend 'judje' en andere bijna antisemitische termen. Het maakte de vraag los: was zijn familie fout in de oorlog?

Het is een vraag met grote maatschappelijke consequenties. Want Deurvorst is nazaat van een van de zes protestantse textielfamilies die toen de dienst uitmaakten in Twente.

En dan was er nog een losse draad die juist het tegendeel bewees. Want hoe zat het dan met oom Bram Ledeboer; directeur van Van Heek & Co die stierf in concentratiekamp Neuengamme?

Luister de podcast hier.

Verloren zonen

Moeten we trots zijn op of treuren over jonge mannen die telkens weer ten strijde trekken? Samen met generaal buiten dienst Peter van Uhm reizen radiomakers Hasan Evrengün en Robert Wichink naar militaire begraafplaatsen in de Vlaamse Westhoek om antwoord te vinden op die vraag. Voor Van Uhm is het de eerste keer dat hij zich op de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog begeeft. Hij praat over herdenken en gedenken en spreekt uitgebreid over zijn eigen gesneuvelde zoon Dennis van Uhm. Peter, de zoon van de Duitse beeldhouwster Käthe Kollwitz, stierf in de eerste weken van de Eerste Wereldoorlog als soldaat. In de documentaire 'Verloren Zonen' kruisen de paden van vader Van Uhm en moeder Kollwitz elkaar. Uiteindelijk staat Van Uhm oog in oog met het Treurende Ouderpaar, een beeldengroep van Kollwitz op het Duitse ereveld Vladslo.

Luister 'Verloren zonen'