Het eenzijdige beeld van moslima’s in de media is schadelijk

Clichébeeld

Allochtoon, islamisering, sharia, en vrijheid. Dat zijn een aantal van de zoektermen die bij een afbeelding van een iftar-viering met burgemeester Aboutaleb in de beeldbank van het ANP staan. Die zoektermen hebben niets met het beeld in kwestie te maken, maar zijn er door de fotograaf desondanks bijgezet in de hoop dat meer bezoekers de foto tegenkomen en gebruiken.

Volgens Yuksel past de ongemakkelijke omschrijving in een groter beeld van eenzijdige en schadelijke beeldvorming van de islam in de media. In 2020 onderzocht zij het aanbod van foto’s onder de zoekterm 'moslima' in de beeldbank van het ANP. Haar conclusie: persfoto’s van moslima’s laten clichébeeld zien, een beeld van gesluierde vrouwen met een boodschappentas, met hun rug naar de camera. En deze beeldvorming heeft gevolgen.

Ontmenselijking

In de podcast 'moslima' spreken Yuksel en Duin onder andere met Margreet van Es, religiewetenschapper aan de Universiteit Utrecht. Zij vertelt hoe het stereotype dat nu bestaat, voortkomt uit koloniale vooroordelen. En die vooroordelen zijn verder uitvergroot door de immigratiegolven van de jaren ’80 en ’90 en de politieke gevolgen van 9/11.

In de maatschappelijke debatten die volgden vertoonden bepaalde kritische uitspraken op de islam, ook van politici, volgens van Es racistische ondertonen waarbij de moslimgemeenschap als inferieur werd neergezet.

Ook een steeds terugkerend beeldgebruik draagt volgens van Es bij aan dergelijke schadelijke trends: "stereotypering heeft ook een ontmenselijkend effect, en dat is een veel subtielere vorm van ontmenselijking, maar als je mensen de hele tijd vanuit één kant belicht, dan wordt de mens achter dat stereotype onzichtbaar gemaakt."

Een nieuwe generatie

Wie is er verantwoordelijk? Zijn het de beeldredacteuren en kranten die de foto’s uitzoeken en publiceren, de fotografen die de foto’s maken, of is het de beeldbank die de afbeeldingen verzamelt en aanbiedt aan de media?

Yuksel en Duin gaan daarom het gesprek aan met Freek Staps, hoofdredacteur van het ANP. Het gesprek verloopt echter niet zoals gehoopt. Staps beweert dat Yuksel het ANP beschuldigt van racisme. Na dat pijnlijke gesprek controleert Yuksel nogmaals de tekst van haar eigen rapport en vindt die beschuldigingen nergens terug.

Het blijkt nog niet zo makkelijk om het systeem te veranderen. Yuksel heeft echter hoop voor de nieuwe generatie fotografen en beeldredacteuren die bewuster met het onderwerp omgaan. Uiteindelijk is de hele keten, van fotograaf tot medium, verantwoordelijk, en kan iedere schakel op diens eigen manier bijdragen.