Nelleke Noordervliet over het nieuwe Zuid-Afrika

Toen Mandela was vrijgelaten en vervolgens het ANC de verkiezingen won, konden wij Nederlanders weer zonder bezwaard gemoed naar Zuid-Afrika.

Omgekeerd was F.W. de Klerk, de man die het mede had mogelijk gemaakt welkom in ons land. Bij de Leidse Veerstichting werd hij in oktober 1999 onthaald als een groot staatsman en ik mocht naast hem zitten aan het diner. Waar ik de eer aan verdiende heb ik nooit geweten.

Ik was kort ervoor met de Taalunie in Zuid-Afrika geweest en zou kort erna opnieuw gaan. Het was er een va et vient van schrijvers in die tijd. Ik vond wat totaal vergeten fragmenten van aantekeningen die ik maakte:

Het nieuwe Zuid-Afrika

"In Potchefstroom, de alma mater van F.W. de Klerk, zijn we naar de opening van het academisch jaar. Veel kleurige, keurige kleding. De mannen dragen pakken die zelden uit de kast komen en in veel gevallen van een ouderwetse snit zijn."

"Er is een geelbleke, magere man met grijs haar en een grijze snor, van binnen en van buiten uitgedroogd, oud perkament, een rechtvaardige gristen, die zijn naastenliefde voor de swartman altijd met een superieur vertoon van hoogmoedige nederigheid heeft beleden, die niet kan wennen aan de nieuwe bedeling en het nieuwe Zuid-Afrika, hoewel hij te oud is om er zelf last van te hebben, een man die waarschijnlijk thuis nog de voordelen van de apartheid zal uitmeten, en die van binnen wordt opgevreten door rancune zonder naam, soms zelfs gericht tegen zijn God met wie hij dagelijks twist en niet met mate."

'Overal zie ik materiaal'

Ik zie een Boer met een glimmend kamgaren pak dat hem te strak om de schouders zit en met enorme bruine juchtlederen schoenen. Hij zweet en loopt ongemakkelijk door een slechte heup of een oude beenwond die hij heeft opgelopen bij de verdediging van zijn bezit tegen roofzuchtige kaffirs, hij slaapt met zijn dubbelloops naast zijn hoofdkussen, maar hij heeft altijd gul gegeven aan de enige universiteit waar de leer van christus in de naam is opgenomen, dit land is van hem, en het ruwe gevecht met de grond heeft hem het recht erop gegeven.

Ik zie de tuinman van de rectorswoning. Al vijfentwintig jaar wiedt hij de boorders en snijdt hij het gras. Voor deze gelegenheid heeft hij een te groot pak geleend en poseert hij trots naast de rector, de tweede maal dat hij op dit toneel mag verschijnen en het applaus in ontvangst mag nemen, hierna nooit meer, alleen een overlijdensbericht in de krant van de universiteit, en thuis zijn drie seuns voor wie hij beducht is, zij passen niet allen op, zijn niet godvrezend, wat moet hij als een van hen rooft en moordt, hoe zal hij zich schamen en dieper het hoofd buigen als hij in de tuin werkt en de rector hem passeert op weg naar de voordeur."

U moet maar bedenken, ik ben romanschrijver. Overal zie ik materiaal.