Kneppelfreed: een belangrijk moment in de Friese geschiedenis

De Friese taal hoorde meer bij de boeren, dan bij de elite. "Het was een sociaal probleem dat begin jaren '50 bij de Friezen begon te spelen", legt Boomsma uit. De onvrede begon in Aldeboarn waar in 1948 twee melktappers voor moesten komen.

Langs de kant van de weg stonden melkbussen met de tekst molke en supe, melk en karnemelk. De melktappers moesten voorkomen omdat zij de warenwet hadden overtreden, er moest namelijk melk en karnemelk op de bussen staan. Uiteindelijk werden ze veroordeeld, zonder oplegging van straf.

Een vrij unieke zaak, maar het zorgde voor een trigger. In 1951 moest een veearts uit Lemmer voorkomen wegens een verkeersovertreding. Toen de veearts moest voorkomen voor de kantonrechter in Heerenveen wilde hij zich verdedigen in het Fries. Daar ging de rechter niet mee akkoord.

De knuppel en de brandspuit

De hoofdredacteur van Heerenveense Koerier, Fedde Schurer was ook aanwezig bij de zaak en schreef naar aanleiding van de uitspraak een artikel met de kop 'De laatste man van de Zwarte Hoop'. De Zwarte Hoop was een rebellenleger dat plunderend door het Noorden trok. "Toen dacht men bij het Openbaar Ministerie, dit is belediging van de rechterlijke macht." Schurer moest vervolgens voorkomen.

Gedurende de rechtszaak, waarbij veel journalisten uit hele land aanwezig waren, werd er ook gedemonstreerd buiten het gerechtsgebouw op het Zaailand in Leeuwarden. "In de jaren '50 was dat helemaal niet normaal. De politie had zich er niet op voorbereid." De politieofficier gaf vervolgens de opdracht om de menigte uit elkaar te drijven met de knuppel en de brandspuit. "Dat had als gevolg dat iedereen voor Friesland werd."

De officiële status

Het protest ging de boeken in als Knepplfreed en de opstand zorgde voor verandering. "Er zijn twee commissies samengesteld. Een heeft geregeld dat er onderwijs in het Fries gegeven mag worden. De andere commissie heeft ervoor gezorgd dat er in het Fries de eed en belofte mag worden afgelegd en dat je in de rechtszaal Fries mag spreken", vertelt Boomsma Uiteindelijk heeft het Fries in 1956 de officiële status gekregen die gelijk staat aan het Nederlands.

{podcast audio="153103" caption="#10 - Het jaar 1951" }

Jaren die ook Geen Lieverdjes Waren - JGLW

We zijn ongeveer halverwege 2020 en we kunnen nu eigenlijk al wel zeggen: dit jaar gaat de geschiedenisboekjes in als een venijnig jaar. Ieder jaar heeft natuurlijk z'n schaduwzijde, in JGLW bespreken Wouter Bouwman en Roelof de Vries de rafelrandjes van een jaar dat achter ons ligt.