Tachtig jaar na Hitler-aanslag door Von Stauffenberg: 'Verraad aan een eigen geweten is het ergst'

De aanslag die dodelijk had moeten zijn, maar dat niet was vanwege drie verschillende factoren, volgens René Kok, beeldonderzoeker bij het NIOD. "Een zware eiken tafel, een tegenwerkende ontsteker en het weer hebben Hitlers leven gered die dag."

De aanslag

"Hilter leunde over de enorme houten tafel om de kaarten te bekijken", zegt Kok. Het tegenhouden van de klap door de massieve tafel, is een van de redenen dat hij het heeft overleeft, volgens de beeldonderzoeker. Reden twee is dat Von Stauffenberg met tijdsnood in de knoop kwam. Hij had twee bommen bij zich, maar hij mistte zijn rechterhand en drie vingers van zijn linkerhand. Door de korte tijd lukte het hem om maar één bom op scherp te zetten.

De derde factor was het weer. Het landklimaat in het destijdse Oost-Pruisen, zorgde ervoor dat het erg warm was en ramen open stonden van de barak waarin de vergadering plaatsvond. "De luchtdruk van de ontploffing kon daardoor naar buiten. In een bunker had niemand deze aanslag overleefd", zegt Kok.

Uiteindelijk kwam Hitler er met relatief lichte verwondingen, in de vorm van gescheurde trommelvliezen en een verwonding aan z'n arm, van af - waarna hij zei: "De voorzienigheid heeft mij wederom geholpen". Kok vertelt dat de Führer vrij vrolijk was naar zijn omgeving toe, over de aanslag. "Omdat het een sterk beeld van hem als persoon vormde. Die beelden zijn daarom ook veelvuldig vastgelegd en verspreid", zegt Kok.

Von Stauffenberg is diezelfde avond nog gedood in Berlijn.

Verzetsstrijder?

Von Stauffenberg was destijds een oorlogsheld in Duitsland. Na aan het front van Zuid-Afrika zware verwondingen te hebben opgelopen, bevond hij zich in de dichte cirkel van Hitler. Dit gaf hem de mogelijkheid om deze aanslag te plegen. Maakt de aanslag hem een verzetsstrijder? "Misschien wel", zegt Kok. "Hij had namelijk een vrouw en kinderen en was alsnog in staat zijn leven op het spel te zetten."

Er waren meer militaire die zich afkeerden van Hitler, maar hier niet op durfden te handelen. "Velen stonden voor het vraagstuk hoe Duitsland het minst schadelijk uit de oorlog te verkrijgen was, maar voor Von Stauffenberg was het echt iets principieels, waardoor hij vastberaden was", zegt Kok.

Nationalist

"In hart en nieren een militaire en een nationalist", zegt Kok over Von Stauffenberg. Voorheen stond de militaire achter Hitlers nationalistische ideeën. "Toen hij erachter kwam dat Joden door Hitler werden onderdrukt, zat hem dit persoonlijk zo dwars dat hij in 1942 vastberaden werd om een aanslag op de Fürher te plegen." Op het moment dat hij naar het hoofdkwartier reed om de aanslag te plegen, zei hij: "Wij zullen vervloekt worden door het vaderland en als verraders worden afgeschilderd. Maar verraad aan m'n eigen geweten is erger."

Von Stauffenberg werd pas vanaf de jaren 90 als staatsheld gezien. "Daarvoor werd hij als verrader gezien, in plaats van verzetsheld", zegt Kok. "Duitsland wil het signaal geven dat er ook verzet binnen het land was, waardoor dit verhaal hedendaags meer wordt opgepakt."

Hedendaagse rimpeling

Von Stauffenberg is hedendaags een nationale held. Vijf jaar geleden, 75 jaar na de aanslag prees, de toen bondskanselier, Angela Merkel de aanslagplegers in haar speech. Op de dag van de aanslag wordt de eed bij nieuwe militaire afgelegd.

Vandaag de dag staat de aanslag symbool voor het luisteren naar je geweten. "Altijd luisteren naar het bevel dat je vertelt wordt, dat geldt niet meer", zegt Kok.