Is de tijd rijp voor de doorbraak van het basisinkomen?

In OVT is historicus Anton Jäger te gast om te praten over de geschiedenis en het basisinkomen in tijden van de coronacrisis.

Eenmalig of permanent?

We moeten volgens Jäger duidelijk een onderscheid maken tussen een basisinkomen en een tijdelijke en eenmalige uitkering van geld. "Het geld wat nu, tijdens de coronacrisis wordt uitgekeerd is voorwaardelijk: zonder corona zou het niet worden gegeven. Bovendien zijn er amper concrete plannen te vinden om de giften permanent te maken."

Het is nu vooral een tijdelijke manier op de crisis te bestrijden. Het verbaasde Jäger niet dat overheden geld uitdelen aan hun burgers. "De crisis is zo dramatisch, daar moeten radicale oplossingen voor worden aangedragen."

Het begin van het basisinkomen

Er staan al zeker 100 jaar lang verschillende versies van en ideeën over het basisinkomen. "Na de Eerste Wereldoorlog werd er ook nagedacht hoe er op een eerlijke manier welvaart verdeeld kon worden." Binnen verschillende politieke stromingen kwam het idee op.

Eén van de denkers over het basisinkomen was de vrijemarkteconoom Milton Friedman. Hij stelde vorige eeuw dat een basisinkomen goed zou werken wanneer mensen zelf mogen beslissen waaraan ze hun geld uitgeven, zonder strenge controle.

Maar zowel van links als rechts was er ook scepsis. Hoe worden bepaalde zaken in de maatschappij dan georganiseerd, denk aan ziekenhuizen of het onderwijs? En: stoppen niet alle mensen met werken als ze 'gratis geld' krijgen? Dezelfde angsten als toen, heersen nu ook nog vaak.

Nieuwe ideeën

"De ideeën van Rutger Bregman over het basisinkomen kunnen heel interessant zijn", vindt Jäger. Bregman ziet het basisinkomen als het ultieme voorstel voor een utopie na alle mislukte utopieën: het is een na-utopie waarbij sociale rechtvaardigheid bovenaan staat.

Bregman stelt dat een basisinkomen mensen de vrijheid geeft om zélf te kiezen wat ze willen bijdragen aan een land. Een basisinkomen stelt de bevolking in staat om hun eigen dromen te realiseren. Maar hoe zit het dan met collectieve dromen, zoals onderwijs en zorg?

Kans van slagen?

Het invoeren van een basisinkomen kan slagen, afhankelijk van het doel wat men daarmee wil bereiken. Een basisinkomen op zich, kan niet het doel zijn. "Wil je bureaucratie afschaffen, bijvoorbeeld? De economie aanzwengelen? Of is er een ander doel?" vraagt Jäger.

Daarbij lijkt de publieke opinie in tijden van corona te draaien, merkt Jäger op. Steeds vaker vindt men juist dat de staat hevig zou moeten ingrijpen. Bij een basisinkomen ontbreekt het ingrijpen van de overheid, daar is een veel kleinere collectieve dimensie. "We gaan nu eerder de anti-markt richting, dan de kant van het basisinkomen op."

Als voorbeeld: als er geld vrijkomt bij een overheid wordt het dan gestoken in de bouw van een nieuw ziekenhuis of in salarissen van leraren? Of wordt het geïnvesteerd in de realisatie van een basisinkomen? Jäger moedigt ons aan om eerst na te gaan wat we belangrijk vinden en te bedenken wat we precies willen realiseren, voordat we pleiten voor een basisinkomen.

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, of volg het programma via Facebook en Twitter.