Van Rothschild tot Soros: waarom extreem-rechtse samenzweringstheorieën zo populair zijn

Samenzwevers

Na de verkiezingen ontdekte documentairemaker Sunny Bergman met een schok dat veel mensen uit haar eigen bubbel er politiek gezien totaal andere ideeën op nahouden. Er is een groeiende groep alternatieve en spiritueel geïnteresseerde activisten die zij aan zij met rechts radicale partijen staan te demonstreren tegen de coronamaatregelen. Forum voor Democratie won opvallend veel stemmers uit deze new age-groep die ook wel samenzwevers genoemd worden. Bergman probeert in haar nieuwe documentaire Samenzwevers deze groep te doorgronden.

''Op de yogaschool merkte ik dat bepaalde leerkrachten de coronamaatregelen onzin vinden, en dat we in vrijheid moeten leven. Ik zag die mensen ook terug op livestream bijeenkomsten van vrouwen voor vrijheid.'' Sommige van die complotdenkers herkende ze van feestjes. ''Ik was heel erg verbaasd, want ik wist ook dat die beweging gekapitaliseerd werd door extreemrechts: Forum voor Democratie. Hoe kunnen die mensen die van origine linkse ideeën hebben zich achter Thierry Baudet scharen?''

Illuminaten

Veel mensen die geloven in complottheorieën gebruiken andere bronnen dan de mainstream media, ziet Bergman. ''Het zijn bijvoorbeeld verhalen over ontslagen medewerkers bij Pfizer, die je niet in de mainstream media hoort.'' Daaruit ontstaan alternatieve waarheden en wordt het lastiger om een gesprek te voeren, merkt ze. ''Op een gegeven moment heb je geen gemeenschappelijk referentiekader meer. Dat is ingewikkeld.''

Publicist Roel van Duijn herkent zich in het beeld dat Bergman schetst. Zelf wordt hij in een Amerikaans New Age boek ervan beschuldigd te behoren tot de illuminaten, een satanische sekte die samenzweert tegen de mensheid.

''Dit grijpt terug naar hele oude complottheorieën, naar de protocollen van de wijzen van zion. Een geschrift dat aan het eind van de negentiende eeuw is uitgebracht door de politie van de Tsaar. Daarin proberen ze aan te tonen dat Joodse wereldleiders in een complot zaten om de wereldmacht te grijpen. Het geschrift is een vervalsing, dat is bewezen. Maar even goed wordt dat aangehangen. Daarin spelen de families Rothschild en de Rockefeller een grote rol. Merkwaardig genoeg zijn er nu varianten van dat thema, waarin de Van Duijns een rol spelen.''

Bill Gates, Soros en complotten

Sommige onderdelen van de complotten zijn waar, vervolgt Bergman. Want, ''wie twee jaar geleden had gezegd dat de Belastingdienst grootscheeps mensen met een biculturele achtergrond discrimineerde'', werd ook gezien als een complotdenker. ''Complot-theoretici nemen bepaalde details en proberen daar een samenhangend geheel van te maken.''

Maar er is een groot verschil tussen de spirituele wereld en wereld van complottheorieën, benadrukt Van Duijn. Volgens de publicist worden spiritueel ingestelde bange mensen misleid door complottheorieën. ''Complottheorie-makers zijn mensen die op macht uit zijn, die hebben een hang naar fascisme en dictatuur. Zij beschuldigen mensen als Bill Gates en Soros van datgene wat ze zelf willen. Die verhalen worden gesteund door de Russische propaganda, door de trollen-fabriek uit Petersburg.''

Waar ligt de grens?

Dat mensen door een alternatieve kijk op de zaken tot de conclusie kan komen om niet te vaccineren, begrijpt Van Duijn wel. ''Een redenering, die moet kunnen.'' Maar ongegronde beweringen over het inspuiten van chips gaan volgens de publicist te ver. ''Dan wordt er een theorie gemaakt om mensen verdacht te maken, die juist de gezondheid van mensen willen beschermen.''

Benieuwd naar de documentaire Samenzwevers? Kijk nu meteen online.