Homerus in Zeeland: 'Heerlijk om even die fantasie te koesteren'

Het Homerische Zeeland

Deze zomer herlas ik de Ilias en de Odyssee van Homerus. Beroemde verhalen waarover bibliotheken zijn volgeschreven. In onze neiging het echt gebeurde te verheffen boven de kracht van de verbeelding, is eindeloos gezocht naar de plaatsen waar de strijd van de Grieken tegen de Trojanen plaatsvond, en is de reis van Odysseus naar zijn thuisland Ithaka nagevaren. De Leidse burgemeester Cees Goekoop deed dat. Volgens hem lag het Homerische Ithaka ergens anders dan waar het volgens de atlas ligt.

Homeruskenners hebben de bevindingen van amateurs altijd lachend van de hand gewezen. Zo ook die van Cees Goekoop. Ze kwamen helemaal niet meer bij van verontwaardigde hilariteit toen de Nederlandse econoom Iman Wilkens, na zorgvuldige studie van Homerus' mededelingen, een theorie ontvouwde dat Troje in Engeland lag. Onder andere uit de beschrijvingen van de zee, waarvan iedere gymnasiast het woord oinops, wijnkleurig heeft overgehouden, concludeert hij dat het nooit de Mediterrannee geweest kan zijn, omdat die blauw is, maar de oceaan buiten Gibraltar. Dat strookt met de afstanden die Homerus noemt. Als Agamemnon naar Ithaka vaart doet hij er volgens Homerus een maand over, terwijl de afstand vanaf Mycene makkelijk in 24 uur te zeilen is.

Grieks legerkamp in Middelburg

De geallieerde Griekse vorsten onder leiding van Agamemnon moeten dus zijn vertrokken van ons deel van het continent. Het duurde en duurde immers voordat ze van wal konden steken met gunstige wind, en zoals iedereen weet moeten we hier vaak lang op Oostenwind wachten. Achilles kwam dus uit Zeeland. Zeeuwse aardrijkskundige namen koppelde Wilkens aan Homerische namen. De Acheron is de Westerschelde die vroeger Agger en Honte werd genoemd. Circe en Zierikzee horen bij elkaar. De onderwereld, ofwel Dis, werd gekoppeld aan Dishoek, en Homerus zelf, geboren op Ios wordt gesitueerd op Joosland. En nee, natuurlijk waren het de Grieken niet over wie de verhalen gaan, maar de Kelten. Die verbrandden immers hun doden zoals Patroclus, Hector en Achilles werden verbrand; de echte oude Grieken deden dat niet.

Als we vinden dat wetenschap ook maar een mening is, dan kan dit staaltje historische interpretatiekunst van Wilkens bogen op de eretitel 'wetenschap'. En ik moet zeggen: laat ons een moment verwijlen bij de gedachte dat zich hier in Middelburg het legerkamp van de verzamelde Griekse vorsten bevond. We zien in een spannende televisieserie hoe de dappere Iphigenia (cameo-rolletje voor prinses Amalia?) onder het excuus uitgehuwelijkt te worden aan de grote knappe held Achilles (een glansrol van Barry Atsma) toch door haar vader Agamemnon (Pierre Bokma misschien?) wordt afgeslacht uit puur eigenbelang. Heerlijk om even die fantasie te koesteren. De werkelijkheid was hier 1200 jaar voor Christus wel iets anders. Zoveel Zeeland was er toen helemaal niet.

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, of volg het programma via Facebook en Twitter.