40 jaar Akkoord van Wassenaar: leeft het poldermodel nog?

Het historische akkoord wordt nog steeds gezien als het polderhoogtepunt van Nederland en is daarom het herdenken waard, aldus Thelosen. "Er was in de jaren '80 grote crisis en toch vonden werkgevers en werknemers elkaar in het akkoord."

Wat stond erin?

In het Akkoord van Wassenaar werden werkgevers en werknemers het eens over minder loonsverhogingen in ruil voor meer arbeidstijdverkorting. Ondanks dat het akkoord zelf niet zoveel om het lijf had, het besloeg in totaal anderhalve pagina, was het bijzonder dat het tot stand kwam. Ornstein vertelt dat een paar jaar eerder, in 1979, een soortgelijk akkoord mislukte. "Dat was een drama. De werkloosheid was massaal, vooral onder de jeugd."

Het akkoord wordt gezien als de uitvinding van het poldermodel. Het polderen, overleg tussen werkgevers en werknemers, was uniek in de wereld. Het werd in de jaren '90 ook een exportproduct van Nederland, zegt Thelosen. "In die jaren was er internationaal veel lof voor en dan voornamelijk voor Kok." In de jaren '80 tekende Kok als FNV-voorman het akkoord zelf en in de jaren '90 verwierf hij er bekendheid mee als premier. In 1997 kreeg hij zelfs een prijs voor het poldermodel. Volgens Thelosen paste dat ook erg goed bij de jaren '90. "Links omarmde meer de markt en rechts had wat meer sociaal beleid, dat compromis zag je in het poldermodel."

Polderen nu

Na dit succesvolle akkoord kreeg Nederland de smaak te pakken, aldus Ornstein. "Alles werd gepolderd. We gingen er heel erg in geloven dat je door overleg, consensus en praten tot een akkoord kon komen." Ook Thelosen ziet het nu nog veel gebeuren: "Onder Rutte gingen we het nog meer zien."

Toch is er wel een verschil met het akkoord van Wassenaar en de akkoorden van nu. Tegenwoordig zijn de akkoorden breder en komt het kabinet steeds vaker aan tafel. Thelosen: "Is er crisis, dan zoeken ze partijen bij elkaar en proberen ze tot een akkoord te komen." Een voorbeeld hiervan is het sociaal akkoord uit 2013. Rutte hoopte hiermee een tweede "Wassenaar" te bereiken. Helaas werd het niet zo succesvol. Thelosen: "Er zaten heel veel onderwerpen in en over sommige onderwerpen waar ze toen een akkoord over sloten, zijn ze nog steeds bezig."

Kritiek

Het wondermiddel van toen blijkt dus niet altijd te werken. In sommige gevallen werkt het zelfs averechts. "De polder staat onder druk", aldus Thelosen. Een reden is volgens de politiek redacteur het ontbreken van leden van vakbonden. Ornstein vult aan dat het politieke component ook van belang is. Volgens Ornstein had de Tweede Kamer er op een gegeven moment geen vat meer op en ontbrak het aan transparantie.

Nieuwe dimensie

Ornstein vindt daarom ook dat het Akkoord van Wassenaar een nieuwe dimensie moeten krijgen. "Ik geloof er heel erg in dat consensus en overeenstemming horen bij de democratie en dat het ook een grote kracht is van Nederland. Daarom vind ik die polder toch wel een heel mooi Nederlands succes. Het is al oud, maar laten we hopen dat het in zeker zin voort blijft bestaan, maar op een nieuwe manier."