Hoe verander je als politicus van mening zonder kiezers te verliezen? 'Je handelt in geloofwaardigheid'

Turncoating is volgens Olthof iets heel anders dan voortschrijdend inzicht. "Bij voortschrijdend inzicht geef je toe dat je je mening hebt herzien. Bij turncoating doe je dat niet; je staat geen moment stil bij het feit dat je van standpunt bent veranderd."

'U draait en bent niet eerlijk'

Voormalig D66-leider Alexander Pechtold herinnert zich een moment in de Haagse politiek waarin het veranderen van mening taboe werd. Dat begon volgens hem bij een aanvaring tussen toenmalig premier Jan Peter Balkenende en PvdA-leider Wouter Bos. "'U draait en bent niet eerlijk,' was het verwijt van Balkenende aan Bos", vertelt Pechtold. "Toen merkte ik een soort starheid bij mij en mijn collega’s. Want draaien is wel ongeveer het ergste wat je kunt doen."

Met ChristenUnie in een kabinet

Zelf maakte Pechtold ook ooit zo’n draai, namelijk bij de formatie in 2017. Toen wilde hij als D66’er absoluut niet samenwerken met de ChristenUnie, maar uiteindelijk ging de partij toch met hen een coalitie aan. "Ik had die deur nooit spreekwoordelijk dicht moeten gooien," blikt hij terug. "Voor mezelf heb ik het wel verdedigd. Ik zei namelijk dat het niet m’n eerste keuze was, niet m’n tweede, derde, vierde, maar m’n vijfde keuze."

Volgens Olthof is dit geen voorbeeld van turncoating, omdat Pechtold zijn draai uitlegde en verantwoordelijkheid nam voor zijn beslissing.

Trump

Het begrip turncoating ziet de historicus vooral in de Verenigde Staten, bij president Donald Trump. Waar Trump eerder niets moest weten van elektrische auto's, kocht hij pasgeleden voor het oog van de camera een rode Tesla. En ook veel importheffingen zijn deels alweer op pauze gezet. "Vanuit het Witte Huis is het vooral recht praten wat krom is", aldus Olthof. "Ik heb de indruk dat ze daar vaak geen idee hebben wat ze aan het doen zijn."

Toch lijkt het Trump weinig te deren, merkt Olthof op. "Sinds 2015 heeft dit geen vat op hem. Zijn achterban lijkt er ook niet echt wakker van te liggen." Dat betekent volgens hem niet dat andere politici er ook ongestraft mee wegkomen. "Op de lange termijn keert het zich sowieso tegen je. Het draait uiteindelijk om geloofwaardigheid – en daarin handel je als politicus."