Tiran of held? Hoe Napoleon door eeuwen heen veranderde in boeken

Dat is te lezen in Napoleons nalatenschap, een boek dat deze week verschijnt en zijn Nederlandse erfenis in beeld brengt. Het is geschreven door diverse auteurs, onder redactie van Napoleonkenner en fan Lotte Jensen, te gast in OVT.

De kleine korporaal liet ons ook veel moois na, vertelt Lotte Jensen. "Het burgerlijk wetboek bijvoorbeeld, zijn invloed op het recht. Dat is toch een belangrijke erfenis. Het is de laatste jaren dat we meer aandacht hebben voor de positieve invloed die zijn nalatenschap tekent. De scheiding van kerk en staat is er ook zo een. De katholieken kregen wat meer rechten terug in de tijd dat hij het voor het zeggen had. Het hangt allemaal samen met het perspectief dat je kiest om de geschiedenis te beschrijven."

Kinderboeken

Napoleons nalatenschap zoomt in op wijze waarop kinderboeken Napoleon hebben beschreven. Daarin valt iets op, namelijk dat ze vanaf de 19e eeuw negatief over hem schrijven. "Het zijn veel kinderboeken met heroïsche verhalen waarin de Nederlanders er goed vanaf komen. En waarin Napoleon als een wraakzuchtig, bloeddorstig monster wordt neergezet."

Dat heeft te maken met de tijdsgeest waarin de boeken geschreven zijn. "De schrijvers wilden het vrijheidsverhaal van Nederland laten zien. Zo kozen ze het jaar 1813 om hun roman te eindigen. Want dat is het jaar waarin Nederland zich wist te ontworstelen aan tirannie."

Het meest exemplarisch voorbeeld van Napoleon als tiran in kinderboeken is afkomstig uit Van Hollandse jongens in de Franse tijd, van de bekende kinderboekenschrijver W. G. van de Hulst. "Daarin wemelt het van uitspraken als: De Heer zal Napoleon berechten. We moeten geduld uitoefenen. God komt te zijner tijd."

Nieuwe beeldvorming

Tegenwoordig zijn er weinig belangen in Nederland om de kleine korporaal neer te zetten als een monster. Dat resulteert in de verschijning van nogal vreemde kinderboeken de laatste tijd. Lotte Jensen beschrijft dat er nu Franse stripboeken vertaald naar het Nederlands uitkomen, waarin Napoleon als een held wordt neergezet.

Daarvan is de stripserie Napoleon Bonaparte het meest fascinerende voor Lotte Jensen. "Het is een goddelijke man met een heroïsch lijf in deze stripreeks. Daar kijk je wel van op als lezer. Want dat is niet de ingezakte, oude Napoleon met dat buikje. Het is een andere beeldvorming die er wordt neergezet. Je krijgt een ander Napoleon-beeld mee dan dat waar we de afgelopen twee eeuwen mee gevoed zijn: van de tiran die duizenden jongens de dood injoeg. Het is razend interessant hoe beeldvorming voortdurend verandert onder invloed van de tijdsgeest."

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, of volg het programma via Facebook en Twitter.