Charles de Gaulle's vooruitziende blik

De leiding van het Europese leger kwam deze week bijeen in Parijs onder leiding van de Franse president Macron. De mogelijke inzet van een vredesmacht in Oekraïne ligt op tafel, en Macron heeft geopperd om het Franse kernwapenprogramma als afschrikkingsmacht voor heel Europa in te richten. "Macron pleit al heel lang voor een Europa dat soeverein is en voor zijn eigen vrede en veiligheid opkomt", vertelt historicus en Frankrijk-kenner Niek Pas. Daarbij haalt Macron vaak de Franse oervader Charles de Gaulle aan. "Macron is een typische Gaullist en refereert in zijn toespraken bijvoorbeeld naar een 'certaine idée de la France': De Gaulle’s idee van een sterk en bewust Frankrijk met een grote rol op het wereldtoneel," aldus Pas.

'Ik meen op de kaart te hebben gezien dat Amerika niet in Europa ligt'

"De Gaulle wordt gezien als mede-bevrijder en een van de oervaders van Frankrijk, vergelijkbaar met Churchill in Engeland of Willem van Oranje in Nederland", vertelt Pas. Generaal De Gaulle leidde de overgangsregering na de Tweede Wereldoorlog en hervormde de Franse politiek als president tussen 1959 en 1969. ”De Gaulle was doordrongen van de noodzaak van een soeverein Frankrijk, hij wantrouwde Amerika", aldus Frankrijkkenner Pas. Waar andere Europese landen op de voortdurende bescherming van de Verenigde Staten vertrouwden, lijkt De Gaulle een vooruitziende blik te hebben gehad.

"Meteen na de bevrijding startte hij een atoomprogramma op. De Gaulle zag Frankrijk voor zich als een onafhankelijke kernmacht. Hij versnelt het programma in de jaren 50, tot aan de eerste ontploffing van een atoombom in de Sahara begin jaren 60, "vertelt historicus Pas. Een beroemde quote van De Gaulle is: “Ik meen op de kaart te hebben gezien dat Amerika niet in Europa ligt."

"Samenwerking binnen Europa als tegenwicht voor de grootmachten vond hij noodzakelijk, vooral de samenwerking met Duitsland in de zogenaamde Frans-Duitse as. Maar het stond voor De Gaulle altijd ten dienste van de Franse soevereiniteit met Frankrijk als locomotief en voortrekker van Europa, de andere landen volgden. Dat zorgde wel voor wrevel bij andere leiders.”

Daar hebben we de Fransen weer

Nu het bondgenootschap tussen Amerika en Europa op losse schroeven staat, ziet de huidige Franse president zijn kans. Pas constateert: "De geopolitieke verschuivingen bewegen in de richting van Macron, die zichzelf met zijn referenties naar De Gaulle probeert te scharen onder het kopje 'visionair' en 'grote staatsman'. Met succes, want Macron stijgt weer in de Franse peilingen." Het grote verschil is dat Macron realistisch genoeg is om te zien dat het niet meer alleen maar om een groot Frankrijk gaat en het land mede-bepalend zal zijn binnen de Europese samenwerking.

"Frankrijk zal zich optrekken aan Duitsland, Groot-Brittannië en de relatief nieuwe partner Polen. Macron ziet dit als mogelijkheid om zelfstandiger en groter op te treden, en inderdaad, ook als moment om de kar te gaan trekken." In Nederland lijken we overvallen door de nieuwe Amerikaanse regering onder Trump, maar in Frankrijk zal dat niet het geval zijn, aldus Pas. "In Nederland kunnen we weleens smalend zeggen: 'Daar hebben we de Fransen weer.' Maar Frankrijk is in staat militair zelfvoorzienend te zijn. Ze zijn heel lang overtuigd geweest van zichzelf als grootmacht en hebben alles. Ze kunnen schepen, onderzeeërs, vliegtuigen en tanks bouwen en ze hebben de politieke wil."