Auschwitz-bevrijder blikt terug: 'Ik zag massa's doden, kubieke meters mensenhaar en goud in alle maten'

Mikhail Kabanov heet de Russische veteraan. In het interview dat Godfroid met hem had, beschreef hij zijn eerste indrukken: "Er was een soort ontvangstruimte, waar al de bezittingen van de gevangenen werden afgenomen. Goud in allerlei soorten en maten."

Hij vervolgt: "Ze werden kaalgeschoren, er lagen kubieke meters mensenhaar. Ik zag kinderschoentjes opgestapeld, misschien wel tien meter lang, vier à vijf meter breed en anderhalve meter hoog. Er was prikkeldraad, ook prikkeldraad dat onder stroom stond. Daar lagen massa's doden onder en naast."

Kabanov bleef maar kort in Auschwitz. Zijn eenheid moest verder, op naar Berlijn. Zijn ervaringen en die van zijn kameraden vormen de grondslag voor hoe er ook tegenwoordig nog naar de oorlog wordt gekeken in Rusland. De vernietigingskampen in Polen waren slechts een episode in de oerstrijd tegen de nazi's, die veel meer onvoorstelbare gruwelijkheden kende. De vernietiging van de Joden is niet het belangrijkste hoofdstuk in de Russische geschiedschrijving. Het lijden van de Sovjet-bevolking en de heldendom van het Rode Leger zijn veel prominenter.

Verdorvenheid van fascisme

En dat is als zodanig niet zo opmerkelijk. De Sovjet-Unie, de voorloper van het huidige Rusland, heeft onvoorstelbaar geleden. Aan het eind van de oorlog waren er naar schatting 27 miljoen mensen dood. Omgekomen door oorlogsgeweld, uitgehongerd, uitgeput. Tallozen waren verdreven en vernederd, duizenden dorpen en steden volledig verwoest, het hele land lag in puin. De nazi's zagen niet alleen de Joden, maar ook Slaven zoals Russen als Untermenschen. Misschien niet allemaal voor directe vernietiging, maar letterlijk ook voor slavenarbeid tot de dood erop volgde.

Voor de meeste Russen geldt Auschwitz als een van de bewijzen van de verdorvenheid van het fascisme, niet specifiek als plek waar een genocide op Joden werd uitgevoerd. Er wordt vaak op gewezen dat er in Auschwitz ook Sovjet-krijgsgevangenen zijn vermoord. Naar schatting 15.000 kwamen er om. Ongeveer een miljoen Joden eindigden er in de gaskamers of stierven aan uitputting, honger en mishandeling.