Roxane van Iperen: 'Cleveringa keek naar rechtvaardigheid, niet naar de wet'
- Nieuws
- Roxane van Iperen: 'Cleveringa keek naar rechtvaardigheid, niet naar de wet'
Na een zomerreces opent het Museum van de Democratie van De Nieuws BV weer haar deuren. Die opening ging gepaard met een bijzonder item dat wordt bijgezet door schrijfster Roxane van Iperen: een ruggengraat. De ruggengraat die verwijst naar het moment dat hoogleraar Rudolph Cleveringa in 1940 luistert naar zijn eigen rechtvaardigheidsgevoel in plaats van de wetten die op dat moment gelden.
Video niet beschikbaar
Net na de bezetting van de Duitsers in 1940 geeft hoogleraar in Rechtsgeleerdheid Rudolph Cleveringa een van de meeste bekende speeches van Nederland. Hij spreekt zich publiekelijk uit tegen het ontslag van zijn Joodse collega's en in het bijzonder tegen het ontslag van zijn leermeester Eduard Meijers. Dat ontslag volgde op een door de Duitsers ingevoerde Ariërverklaring, waaruit moest blijken of iemand Joods was of niet.
Ariërverklaring
Schrijfster Roxane van Iperen zet de ruggengraat van Cleveringa bij omdat hij volgens haar ervoor koos zich niet achter de toen heersende wet te verschuilen, maar naar zijn eigen rechtvaardigheidsgevoel te luisteren. Dat deed Cleveringa niet vanuit de Universiteit, maar vanuit zijn eigen overwegingen.
Van Iperen: "Er was geen meerderheid gevonden onder de faculteiten van de Universiteit Leiden om gezamenlijk tegen die Ariërverklaring op te treden en te protesteren. De universiteit legde zich erbij neer."
Toch gingen een aantal werknemers en hoogleraren, waaronder Cleveringa, in conclaaf over een tegenreactie. Samen met een groepje vanuit de Rechtsfaculteit verzonnen ze een manier om toch uiting te kunnen geven aan de onvrede over de Duitse maatregelen en het feit dat de eigen universiteit zich daarbij neer ging leggen.
Protestrede
Die reactie kwam in de vorm van een protestrede, op het moment dat een van de Joodse collega's eigenlijk college had moeten geven. Na de rede kwamen studenten in opstand en niet veel later werd de Universiteit Leiden gesloten. Cleveringa zelf werd, zoals verwacht, gevangen genomen en eerst lange tijd vastgehouden het Oranjehotel in Scheveningen.
Hoge Raad
Niet alleen de Universiteit Leiden legde zich neer bij de Ariërverklaring. Ook bijvoorbeeld Hoge Raad, zo vertelt Van Iperen. "De voorzitter van de Hoge Raad was een Joodse man, maar zijn collega's hebben de Ariërverklaring wel getekend, omdat het niet in strijd zou zijn met het volkerenrecht." Op het tekenen van die verklaring werd hun eigen voorzitter uiteindelijk ontslagen. Voor Van Iperen ook een voorbeeld van mensen die zich verscholen achter de wet.
Museum van de Democratie
De democratie blijft een bestuursvorm die altijd ter discussie staat. Er wordt constant aan geschaafd en er wordt nu zelfs gekeken of de Nederlandse parlementaire democratie nog wel toekomstbestendig is: reden genoeg voor De Nieuws BV om het museum van de democratie te openen.
Elke maandag voegt een gastconservator een stuk toe aan de virtuele collectie die hier te bezichtigen is. Door middel van al die stukken en de verhalen die daarbij horen, vertelt het museum het verhaal van onze democratie.
Democratie & Cleveringa
"De enige reden dat we het vandaag de dag nog over Cleveringa hebben is natuurlijk dat 99 procent van de mensen z'n mond hield," aldus Van Iperen. Hoewel we nu niet in oorlog zijn, zijn er volgens Van Iperen nog veel mensen die teruggrijpen naar de wet als het gaat over moeilijke onderwerpen.
"Stop nou eens met het bij alles grijpen naar de wet voor een excuus en zeg nou eens: wat vind je er van? Er is bijna niemand meer op belangrijke posities die daarop antwoord durven te geven op die vraag." Volgens Van Iperen zit daar de les van Cleveringa: het durven toegeven aan je eigen gevoel van rechtvaardigheid en je niet verschuilen achter de wet.
Museum van de Democratie met Roxane van Iperen
Gerelateerd
