Hoe zorg je dat de overblijfselen van Auschwitz bewaard blijven?

Conserveringsoperatie

Dit jaar is het 75 jaar geleden dat concentratie en vernietigingskamp Auschwitz werd bevrijd door het Rode Leger. Een groep veelal jonge conservatoren heeft de afgelopen vijf jaar hard gewerkt om de overblijfselen van voormalig vernietigingskamp veilig te stellen. Om ook voor de komende generaties de herinneringen te bewaren. De conserveringsoperatie is een ongekend project waar antwoorden worden gevonden, maar ook nieuwe vragen en dilemma's opduiken.

Van Eijk kan zich zijn eerste bezoek aan Auschwitz nog goed herinneren: "Het staat me nog goed bij. Allereerst is het de grootte die je als een soort morele kaakslag treft. Het is zo ongelooflijk uitgestrekt, je kunt je niet voorstellen dat dat allemaal gebouwd is." En het is juist die grootte die conservatie zo ingewikkeld maakt.

Conservatie is hard nodig. "De kampen zijn neergezet om slechts enkele jaren dienst te doen. Dat houdt in dat veel gebouwen in zo'n slechte staat verkeren dat het bezoeken hiervan gevaarlijk wordt", legt Van Eijk uit. En het is belangrijk dat alles bewaard blijft. "Wanneer de laatste levende getuigen van de Holocaust gestorven zijn, is het de plek zelf die de herinnering in leven kan houden."

Praktische knelpunten, maar ook emotioneel beladen

De conservatoren staan vaak voor complexe vraagstukken. Naast de barakken en de crematoria zijn er ook vele voorwerpen die de gedeporteerden van huis meenamen: tandenborstels, kinderschoentjes, koffers, leesbrillen, gebedskleden, sieraden, muziekinstrumenten en speelgoed. Hoe conserveer je menselijk haar, moet je dat überhaupt doen? Of hoe kun je persoonlijke documenten van voormalige ingezetenen behouden voor de toekomst?

Er is een enorme verzameling kinderschoenen die vanuit het kamp bewaard is gebleven. "In die schoentjes werd van alles aangetroffen: sokken, krantenknipsels en zelfs een wiskundeproefwerk." In één ervan staat een handtekening: er staat te lezen dat hij van Eva Mahler was. Uit andere informatie is bekend dat Mahler op haar achtste naar Auschwitz werd gebracht.

In de documentaire is ook te zien hoe ze Crematorium III zo goed mogelijk willen behouden. Een belangrijk gebouw. "Het is een bewijs van wat zich daar heeft afgespeeld. Voor conservatoren is het echt een heel moeilijk gebouw, voor de mensen die er moeten werken. Want ze beseffen maar al te goed wat zich daar heeft afgespeeld."

Het mag niet vergeten worden

"Het mag niet vergeten worden, die plekken mogen niet verdwijnen. Er zijn op wereldplekken die nooit vergeten mogen worden. Het is heel belangrijk om nooit te vergeten wat er gebeurd is. En door op deze manier te conserveren komt het verhaal echt veel harder aan."

De documentaire Het geheugen van Auschwitz is te zien in 2Doc op NPO Start.

Focus Wetenschap

Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap