Aan het licht gebracht: Onze problematische relatie met de farmaceutische industrie

Auteur, filosoof, bioloog en Big Pharma-kenner Ruben Mersch vertelt erover bij OVT.

Het recept van Roche

Wat was nou eigenlijk precies aan de hand? "Op dit moment moeten we testen, testen, testen, dat zegt de WHO ook. Maar we konden niet meer testen om de eenvoudige reden dat er niet genoeg tests geproduceerd konden worden. Heel veel laboratoria gebruiken de machines van Roche om te testen. Maar om die machines te kunnen gebruiken heb je een lysisbuffer nodig en daar was een tekort aan."

"Op zich is een lysisbuffer heel makkelijk zelf te maken voor laboratoria maar alleen Roche heeft dat recept. En zij wouden dat niet vrijgeven." Waarom, kun je je afvragen.

Ruben Mersch: "Het is een beetje zoals bij inkt-cartridges, de verkopers van de cartridges gaan ook niet uitleggen hoe je die zelf moet vervangen." En ook Roche was bang voor economische schade. Daarom bleven ze ongeveer anderhalve dag op het recept zitten voordat ze het vrijgaven.

Patenten

In dit geval ging het dus níét om een patent, maar om een bedrijfsgeheim. "De overheid kan een patent in sommige gevallen breken, maar een bedrijfsgeheim is net zoiets als de precieze samenstelling van Coca-Cola." Bedrijven zijn nooit verplicht om dat aan overheden uit de doeken te doen.

Patenten kunnen wél omzeild worden door politiek handelen, maar makkelijk is dat niet. "In tijden van humanitaire nood kunnen overheden het patent breken door middel van een dwanglicensie. Dan kunnen ze het product zelf maken of importeren tegen een redelijke vergoeding voor het bedrijf." Dit klinkt mooi, maar: "Het verleden leert ons dat de farmaceutische industrie niet al te enthousiast is over dwanglicensies."

HIV-epidemie in Zuid-Afrika

In Zuid-Afrika stierven er tijdens de AIDS-epidemie duizenden mensen per dag. Er waren effectieve AIDS-remmers maar die waren veel te duur. Zuid-Afrika heeft toen zijn patent wetgeving aangepast om een goedkope variant te kunnen importeren. Maar dit was niet zonder gevolgen: "De farmaceutische industrie spande een proces aan tegen de Zuid-Afrikaanse staat, en de Amerikaanse regering dreigde met handelssancties. De farmaceutische industrie heeft zich toen niet van zijn beste kant laten zien. Uiteindelijk kwam het goed, maar pas na heel veel druk van activisten."

Corona

Er zijn al wel voorbeelden van corona-gerelateerde patent problemen, al zijn die tot nu toe goed afgelopen. "Als bedrijf loop je heel veel imagoschade op als je nu krampachtig aan je patent vasthoudt. Een week geleden bijvoorbeeld was een bepaalde klep van een beademingsapparaat niet meer leverbaar. Toen hebben een aantal ingenieurs zelf zo'n klep gemaakt met een 3D-printer. Er werd gelijk gedreigd met een proces, maar wederom is dat niet door gegaan vanwege publieke verontwaardiging. Toch blijft het gebeuren, farmaceutische bedrijven blijven denken dat ze ermee weg kunnen komen."

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, of volg het programma via Facebook en Twitter.