Waarom tattookoning Henk Schiffmacher getatoeëerde mensenhoofden verzamelde

Verzamelkunst

Het verzamelen zit bij ons in de genen, vertelt Henk Schifmacher in OVT. Als kind is hij ooit begonnen met zijn eerste verzamelingen. ''Ik had een kamer vol met allerlei spullen die ik uit het Veluweland had verzameld. Er hing ook een bordje 'museum' op mijn kamer, ik hing de archeoloog uit.''

Door zijn interesse voor bijzondere voorwerpen is Schiffmacher in aanmerking gekomen met fotografie. ''Ik pikte een boekje op over de Amerikaanse fotografe Diane Arbus, die in een circus leefde met allerlei rariteiten en die op de foto zette. Van fotograaf Cor Jaring heb ik vervolgens geleerd hoe je een mens op de foto zet. Ik was geïnteresseerd in wat mensen deden en hoe ze eruit zagen.''

Tattoos

Zodoende is Schiffmacher allerlei verschillende mensen gaan fotografen op straat. Door dat werk heeft hij zijn passie voor het tatoeëren ontdekt, waar hij nu heer en meester in is. ''Het is een vorm van non-verbale communicatie; haren, kleding, tattoos en juwelen vertellen allerlei dingen over een persoon.''

Tijdens dat verzamelwerk heeft Schiffmacher een beroemd werk van etnograaf Nieuwenhuis ontdekt. Een grote vondst, benadrukt Schiffmacher. ''In opdracht van de Nederlandse regering heeft Nieuwenhuis in 1896 gekeken naar het gebied rond de Indonesische Mahakam-rivier, waar een prachtig tatoeërend volk woonde. In dat boek zat een map, waarin je kon zien hoe Nieuwenhuis dat heeft gedaan.'' Onmiddellijk vatte het plan zich op om diezelfde tocht van Nieuwenhuis te maken, vervolgt Schiffmacher enthousiast. ''Het werd een avontuur naar de oorsprong van de tattoo, waar je in je onderbroek de jungle uitkwam.''

Nieuwe collectie Henk Schiffmacher (bron: Taschen)

Handel in mensenhoofden

Dat avontuur en de vele parels uit de collectie zijn nu gebundeld in het boek Tattoo van Schiffmacher. ''In 1730 ging men de Pacifische Oceaan in, die schepen brachten allerlei informatie uit die gebieden terug. Daar werd veel getatoeëerd. Er werden ook hele mensen aan boord van een schip meegebracht, die getatoeëerd waren.'' Zo zijn er veel mensen als attractie naar Europa gebracht. ''Die werden aan de koning getoond.'' Later werden ze een vast onderdeel van de wonderkamers in kermisattracties, legt Schiffmacher uit.

''Ik heb zelf een kopie laten maken van een moko mokai-hoofd. Dat is een geprepareerd mensenhoofd. Daar ontstond in de 18e eeuw een hele handel in. Er zijn oorlogen beslecht van de verkoop van mensenhoofden. De schepen waren er voor twee of drie jaar weg. Eenmaal terug op de haven, waren veel mensen benieuwd naar wat voor geks er werd gebracht. Rembrandt was bijvoorbeeld een groot verzamelaar van dingen, die uit de VOC-schepen afkwam. Hij was eigenlijk een van de eerste mensen die in Nederland een mini-museum neerzette.''

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, abonneer je op de podcast, of volg het programma via Facebook en Twitter.