Communisten in de Zaanstreek: van verzetshelden naar staatsvijanden

Het repertoire van strijdliederen moest je kennen in een communistisch nest. De moeder van Wim zong in een koor en als ze thuis kwam moesten de kinderen de nieuwe liederen instuderen en meezingen. Dus die teksten zitten er nog goed in.

Gewapend verzet

"De CPN loopt als een rode draad door mijn leven," vertelt Nieuwenhuijse. Zijn vader leerde hem dat je pas mens bent als je voor een ander mens wat betekent. Hij bracht dat zelf in de praktijk door al in 1938 Joodse vluchtelingen uit Duitsland bij te staan. Later in de oorlog speelde hij een belangrijke rol in het gewapend verzet.

De Zaanstreek staat bekend als rood bolwerk. Al voor de oorlog werken er veel arbeiders in de houtmolens voor de scheepsbouw. Later ontstaan er grote fabrieken en wordt Zaandam een bloeiende industriestad. De arbeiders zijn sterk met elkaar verbonden en voelen zich aangetrokken tot de CPN.

Na de oorlog zijn de communisten nog meer overtuigd van hun strijd voor internationale solidariteit. De communistische partij is mateloos populair in de Zaanstreek, waar 36% CPN stemt. De populariteit is echter maar van korte duur. Als in 1948 de communisten in Tsjechoslowakije een staatsgreep plegen met de hulp van de Sovjet-Unie en in 1956 Sovjettroepen Hongarije binnen vallen, verandert de houding ten opzichte van communisten. Zij worden met de nek aangekeken en raken geïsoleerd.

Spionnen

Er ontstaat een sfeer van haat, dreiging en intimidatie. Als Nieuwenhuijse in die tijd de communistische krant De Waarheid bezorgt, moet hij deze stiekem bij mensen onder de vuilnisbak leggen. De abonnees zijn bang zijn voor spionnen van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD).

Deze dienst luistert dag en nacht telefoons af en maakt rapporten over zogenaamd verdachte personen. "De BVD is bang dat als in Moskou besloten wordt om Nederland binnen te vallen, de CPN met de vlag in de hand Moskou welkom zal heten," aldus de Zaanse streekhistoricus Erik Schaap.

De strijd wordt anders gevoerd

De Koude Oorlog is inmiddels voorbij en de CPN bestaat niet meer, maar de idealen van Wim Nieuwenhuijse staan nog recht overeind. "Ik wil niet zeggen dat een kapitalist geen mens is, maar een kapitalist streeft naar winst, opgebracht door mensen die uitgebuit worden. Daar blijf ik tegen strijden. De strijd wordt alleen anders gevoerd nu. Gingen we vroeger massaal de straat op om actie te voeren, nu gaat het via social media. Die kracht moet je niet onderschatten, kijk eens wat dat Zweedse meisje Greta Thunberg via social media voor elkaar heeft gekregen. Dat geeft mij vertrouwen in de toekomst."

Andere Tijden podcast

De nieuwe podcast van Andere Tijden is vanaf nu te vinden op NPO Radio 1 of op het podcastplatform van jouw voorkeur. Elke donderdagochtend verschijnt een nieuwe aflevering.