Waarom religie een rol speelt in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne

Met de bekering tot het christendom van de vorst liet, volgens de overlevering, ook een groot deel van de bevolking van Kiev zich dopen. Dit maakt Kiev ook de bakermat van Rusland, vertelt Smeets. Dit verklaart deels waarom juist Oekraïne zo belangrijk in voor Poetin, aldus de historicus.

Smeets was in de podcast samen met VU-hoogleraar Katya Tolstaya, die onderzoek doet naar religie in voormalige Sovjet-landen en zelf van Russische komaf is.

Is Rusland christelijk?

De Sovjet-Unie was uitgesproken atheïstisch, maar sinds de val van de muur is het christendom sterk in opkomst, vertelt Tolstaya. Veel Russen associëren zich met de Russisch-orthodoxe kerk, volgens officiële gegevens ongeveer 78 procent van de bevolking.

Russische statistieken zijn niet altijd betrouwbaar, vertelt de hoogleraar, maar ze denkt wel dat religie in Rusland bezig is met een comeback na het communisme. "Al zijn er ook veel mensen die zeggen dat ze orthodox zijn, terwijl ze de kerk nauwelijks kennen. Het is ideologisch en cultureel gedreven, maar er spelen ook wel sentimenten die met mystiek te maken hebben", zegt ze. Veel Russen denken: wie Rus is, is orthodox, aldus Tolstaya.

In veel post-Sovjetstaten wordt de kerk ook best wel gewaardeerd, met name in bijvoorbeeld Georgië, blijkt uit onderzoeken. "De kerk is eigenlijk de enige sociale, maatschappelijke institutie is die respect heeft, ook onder jongeren. De enige die wordt gezien als niet-corrupt", vertelt Smeets.

Is Poetin christelijk?

Poetin zelf is nogal een enigma. Niemand weet of hij christelijk is of niet. "Hij is eigenlijk best wel een mythisch figuur", vertelt Tolstaya. "Er is een verhaal dat hij gedoopt is door zijn moeder, we zien hem wel eens omhelzen met patriarchen van de kerk, maar of het allemaal waar is, weten we niet", stelt ze. "Misschien komt het wel gewoon goed uit om het te zeggen", aldus de hoogleraar.

Smeets, die het ook lastig vindt om Poetin te duiden. "Je weet nooit wat hij werkelijk vindt en welke politieke motieven te zijn", zegt hij. Hij vertelt wel dat Poetin gezegd heeft dat de plek op De Krim waar vorst Vladimir werd gekerstend, voor Rusland is wat de tempelberg is voor de joden. "Dat vind ik ver gaan…", aldus Smeets. Tolstaya denkt ook dat dat propaganda is: "Het is utilisatie van de geschiedenis."