Econoom gaat tegen de stroom in: hij werkt én consumeert minder om het goede voorbeeld te geven

Een ongebruikelijk betoog voor een econoom: als we klimaatprobleem willen bestrijden, moet onze consumptie sterk worden teruggedrongen. "Ik zie heel veel van mijn vakgenoten pleiten voor groei, groei, groei. Ik kan bijna niet één econoom in Nederland noemen die zegt: het moet een stapje minder", vertelt econoom Paul Schenderling.

Minder werken, minder consumeren

Zelf werkt Schenderling maar 3 dagen per week bij een groot consultancybureau. "Ik werk zo weinig dat ik de noodzaak voel om mij als econoom tegen dit beleid en dit debat aan te gaan bemoeien."

In zijn eigen huishouden zet hij nu alles op alles om zijn dagelijkse verbruik flink terug te dringen. Hij probeert om minder onnodige spullen te kopen, en probeert verder zoveel mogelijk te halen bij een verpakkingsloze supermarkt.

Oorlogseconomie

Volgens Schenderling zijn de economische modellen die we op het moment gebruiken verouderd. "De economie is nog altijd gebouwd op het idee van het bruto binnenlands product, het bbp. Dat is decennia geleden bedacht om te meten of de oorlogseconomie al groot genoeg was. Vervolgens was de Tweede Wereldoorlog voorbij en hadden we nog steeds die enorme industrie." Die moest worden omgevormd.

"Dat was een overcapaciteit en we wisten niet wat we ermee aan moesten", vertelt de econoom. "Toen hebben ze in Amerika marketing bedacht: producten die snel stuk gaan, en telkens een mooie nieuwe reclamecampagne zodat mensen weer wat nieuws kopen. En zo proberen we dus ook telkens de economie te laten groeien, terwijl het in feite niet meer nodig is."

Club van Rome

Volgens Schenderling is al decennia lang bekend wat er eigenlijk moet gebeuren. In 1972 kwam de Club van Rome, een particuliere stichting die werd opgericht door Europese wetenschappers en ondernemers, al tot de conclusie dat de aarde uitgeput zou raken door ongebreidelde economische groei.

"Als we toen waren begonnen met veranderen, hadden we veel langzamer kunnen toe bewegen naar een andere economie", zegt hij. "Nu moeten we aan de noodrem gaan hangen, maar we gaan al naar de afgrond en geven nog wat gas bij. Laten we de consumptie nog wat aanjagen zodat we nog wat sneller bij die afgrond zijn. Dat is waanzin."

Consument moet mee doen

Schenderling is ook kritisch over hoe de westerse maatschappij op dit moment probeert om klimaatverandering tegen te gaan. Volgens hem ligt te veel nadruk op de transitie van fossiele naar groene energie en niet genoeg op gedrag.

"Volgens experts gaat ongeveer 30 tot 50 procent van de milieuwinst, die we met technologie boeken, verloren door groei van consumptie. Als we telkens die milieuwinst ongedaan maken door tegelijkertijd meer van die producten te kopen, zijn we eigenlijk aan het dweilen met de kraan open."

Consumptie zwaarder belasten, arbeid minder belasten

Schenderling pleit daarom voor het verschuiven van belasting van arbeid naar consumptie. "Ik zou om te beginnen ervoor zorgen dat iedereen aan het einde van de maand meer overhoudt", zegt hij. "Belast daarna de meest vervuilende vormen van consumptie zwaarder, oftewel de meest vervuilende producten." Een hoger netto-inkomen moet ons dus in staat stellen om duurzamere producten te kopen.

Daarnaast denkt Schenderling dat het ons mogelijk in staat stelt minder te gaan werken: "Mijn schatting is dat elke Nederlander 20 procent van z'n tijd werkt voor nutteloze spullen. Als we dus met z'n allen niet zouden werken voor verspilling, dan zouden we dus 20 procent van onze tijd overhouden. Want er ongeveer op neerkomt dat dan de werkweek van 5 dagen naar 4 dagen kan."

Per saldo gelukkiger

Schenderling denkt dat mensen met deze aanpassing per saldo daarmee gelukkiger kunnen worden: "Sinds 1960 is de consumptie in Nederland vijf keer zo groot geworden en is het geluksniveau in Nederland gelijk gebleven. Vanaf een bepaald niveau van consumptie groeit je geluk niet meer, maar dat betekent niet dat geluksgroei niet meer mogelijk is."

"Als je veel in sociale interactie bent met elkaar, als je samen dingen doet, samen leuke ervaringen opdoet en als je bijdraagt aan een betere wereld, ben je dus langdurig gelukkig met de mensen om je heen. Datzelfde geldt ook voor bijdragen aan een betere wereld."