Welke bedrijven moeten gered worden in de coronacrisis? De lessen van 2008

Wat die weeffouten precies zijn legt Ewald Engelen, hoogleraar financiële geografie aan de Universiteit van Amsterdam, uit in OVT.

Zowel de crisis van nu, als de crisis uit 2008 zijn volgens Engelen 'globaliseringscrises': "Beide crises drukken ons met de neus op de gevolgen van mondialisering." In de Groene Amsterdammer schreef hij hierover een column.

Globalisering en economie

"De economische effecten van de coronacrisis komen vooral voort uit de overheidsreactie om de pandemie in te dammen", vertelt Ewald Engelen. "Doordat we levens willen redden leggen we bewegingsvrijheid aan banden." Daardoor neemt productie tientallen procenten af en dát heeft vervolgens economische effecten. "Omdat we een hele complexe economie geschapen hebben valt er nu een hele hoop stil."

"Dat de economische- én de gezondheidsepidemie konden uitgroeien tot pandemieën heeft te maken met de manier waarop de economie is ingericht. Een pandemie volgt de patronen van de internationale handel.” De manier waarop onze productieketens vormgegeven zijn, is problematisch: om kosten zo laag mogelijk te houden wordt veel productie uitbesteed aan landen waar de loonkosten lager liggen dan hier. Internationaal verkeer is daarom essentieel geworden om iets te kunnen produceren.

Daar bovenop komt dat we een 'bufferloze economie' hebben. Bedrijven hebben amper buffers, reservers of voorraden. "Die zijn er allemaal uitgesneden om kosten te besparen. De halffabricaten worden bij de autofabriek aangeleverd als ze nodig zijn: just in time delivery. Er is geen voorraadschuur met reserveonderdelen voor als er storing is." Doordat er geen reserves zijn kan een 'kleine verstoring' als het coronavirus de boel compleet omgooien en stilleggen, aldus de hoogleraar.

De belastingbetalende burgers

De banken hadden in 2008 geen buffer en nu heeft KLM/Air France geen buffer. Alle winsten die afgelopen 10 jaar zijn gemaakt, al die kasreserves, zijn uitgedeeld aan aandeelhouders. Dus het geld wat men nu goed kan gebruiken heeft men al uitgedeeld. Precies dit zag je in 2008 met de banken ook."

Volgens Ewald Engelen werd het probleem destijds opgelost door aan te kloppen bij de overheid, en dus bij de belastingbetaler. Hoewel de coronacrisis een andere oorzaak heeft blijkt ook nu duidelijk dat de belastingbetalende burger de rotzooi weer mag opruimen.

En bovendien, later wordt de belastingbetaler ook weer het hardst getroffen: "In 2008 is heel veel geld uitgegeven, dat heeft heel veel bezuinigingen en lastenverzwaringen geleid." En die bezuinigingen worden het zwaarst gevoeld in de portemonnee van degene die al het minste te besteden hebben.

Oplossingen voor de toekomst

Als je gaat nadenken over post-coronawereld – waarin je economische crises wil voorkomen - dan moet je kwetsbare systemen aanpakken. Want pandemieën zoals corona zijn niet uit te sluiten, ze zullen blijven bestaan. Maar als dit elke 3 à 4 jaar gebeurt, dan zullen bedrijven zich wel móéten realiseren dat de huidige gang van zaken niet langer houdbaar is."

Bovendien zijn er buffers nodig om onverwachte zaken op te vangen. "We moeten het idee wat bestaat over het verwijderen van buffers en reserves om kosten te beperken, op alle niveaus, heroverwegen", aldus Ewald Engelen. En ook zouden we ernaar moeten streven minder hoeven te importeren. Er moeten kortere productieketens komen, dichterbij huis.

Dat betekent niet dat er geen internationale samenwerking meer kan of hoeft te bestaan. "We hebben mondiale samenwerking nodig om crises te bestrijden: kennisuitwisseling, het delen van medische apparatuur. Maar verder moeten we naar een 'renationalisering'. Dat is niet 'The Netherlands first, maar 'burgers en natuur first', want die komen nu op de laatste plaats.

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, of volg het programma via Facebook en Twitter.