Star Trek: al vijftig jaar de toekomst

De eerste drie seizoenen – die nu bekend staan als Star Trek: The Original Series – werden steeds populairder. De herhalingen trokken meer kijkers dan toen ze voor het eerst bij NBC werden uitgezonden en er ontstond een cultfenomeen. In 1972 beschreef persbureau AP de serie als 'the show that won’t die'. De serie had eindelijk een publiek gevonden, en in 1986 – zeventien jaar nadat de serie was stopgezet – verdiende rechtenhouder Paramount meer dan een miljoen dollar per aflevering.

Ideale samenleving

Fans van de originele seizoenen begonnen conventies te organiseren om samen de afleveringen te kijken en om merchandise te kopen en te delen. Acteurs uit de serie kwamen zelfs weleens bij de conventies opdagen. Zo ontstond een zeer loyale groep liefhebbers die steeds groter werd en die elke aflevering verslonden en analyseerden. Ze noemden zich Trekkies. In 1987 kwam Star Trek eindelijk terug op televisie, maar wel met een nieuwe cast en een nieuwe naam: Star Trek: The Next Generation. Deze keer was er meteen een publiek: 27 miljoen mensen stemden af op de eerste aflevering.

"Star Trek stond voor het ideaal van een samenleving waar iedereen in mee kon doen, ongeacht huidskleur, achtergrond of geloof", zei Dan Hassler Forest gisteren in het NPO Radio 1-programma Met het Oog op Morgen. Hassler Forest is docent Mediastudies aan de Universiteit Utrecht en zelfverklaarde Trekkie. "Het is in leven gebleven omdat er zoveel mensen waren die die ideologie duidelijk herkenden. Vooral omdat zij zelf onderdeel waren van een minderheid: homoseksueel, vrouw of een etnische minderheid."

Bekijk hier het fragment uit Met het Oog op Morgen:

Lichtjaren vooruit

De wereld van Star Trek - of beter gezegd, het universum van Star Trek - was een soort utopie. In de jaren 60 kon men op politiek gebied een speld horen vallen. De Koude Oorlog was nog op zijn koudst en iedereen keek af en toe omhoog om te zien of er geen atoombom door de lucht suisde.

Gene Roddenberry, de bedenker van Star Trek, wilde naar eigen zeggen een wereld creëren zonder conflict. Er zat uiteraard wel conflict in de sci-fi-serie, in de vorm van allerhande raar gevormde wezens, maar in essentie was de setting een futuristische, goed functionerende samenleving. "Het is een heel nadrukkelijk postkapitalistische samenleving", zei Hassler Forest. "Ze zijn voorbij geld. Er bestaat geen schaarste meer. Als je honger hebt haal je gewoon eten uit de Replicator."

Zoen

De Replicator was een apparaat waar je eten of drinken kon bestellen dat vervolgens in een mum van tijd, uit het niets gecreëerd werd. Behoorlijk optimistische technologie. Maar de makers van Star Trek waren ook op sociaal-cultureel gebied nogal vooruitstrevend. Een lid van de vaste crew van het ruimteschip was Lieutenant Nyota Uhura, gespeeld door Nichelle Nichols. Het was de eerste keer dat een zwarte vrouw zo’n prominente rol in een tv-serie had. Ook hadden zij en acteur William Shatner – de originele Captain Kirk – de eerste interraciale zoen die ooit op tv is uitgezonden.

Star Trek wordt na vijftig jaar alleen maar populairder. Afgelopen juli haalde Star Trek: Beyond - de dertiende film uit de franchise – wereldwijd bijna 300 miljoen dollar op en begin volgend jaar komt er een nieuwe serie: Star Trek: Discovery.

De cast van de series en films wordt steeds jonger en het budget steeds groter, maar de kern van Star Trek blijft hetzelfde: met een loyale crew het universum in, op zoek naar antwoorden. Het onbekende verkennen. In Captain Kirk’s eigen woorden: "We are leaving that vast cloud of stars and planets which we call our galaxy. The question: what is out there in the black void beyond?"

Luister hier naar een vanochtend op Radio 1 uitgezonden gesprek met Pim Blokker, de voorzitter van de Star Trek-fanclub The Flying Dutch.