Icoon van de dans Hans van Manen wordt 90 jaar. 'Blijf nieuwsgierig'

'Blijf nieuwsgierig'

Nieuwsgierig is Hans van Manen als kind al. Na de oorlog maakt hij zijn lagere school niet af, omdat hij geen zin heeft om de vijfde klas opnieuw te doen. “Toen ben ik gewoon drie maanden gaan spijbelen”, vertelt Van Manen in Kunststof.

Op zijn dertiende gaat hij werken bij de bekende grimeur- en theater kapper Herman Michels. Door dat werk komt hij in aanraking met toneelgezelschap Comedia (opgericht door Cor Hermus). Hij is leergierig en blijft ook tijdens repetities van het gezelschap kijken. Hier ziet hij ook de Russische regisseur Peter Sharoff (Sharov) aan het werk. “Een fenomenaal regisseur van wie ik veel heb geleerd. Ik wist toen nog niet zoveel van regisseren, maar ik vond wel dat alles wat ik hoorde ‘logisch' was.”

Oog voor logica

Van Manen werkt graag samen met dansers die risico nemen. “Je doet iets voor en ze gooien zich erin. Je krijgt meteen te zien wat je wil.” Hij weet het beginbeeld en hij weet het eindbeeld. Dat bedenkt hij van tevoren. “En dan maak je samen met de dansers de passen.” Het is voor hem volstrekt helder wat hij wel en niet in zijn balletten wil uitbeelden. “Er gaat niemand dood aan het eind en er blijft niemand zielig achter.”

Inmiddels heeft Van Manen zo’n 150 balletten gemaakt. In zijn dansen gaat het "nooit en te nimmer om psychologie. Je probeert altijd iets en het is meer dan leuk als het lukt. En het gekke is dat je ook meteen weet dat de keuze goed was. Dat is bij het maken van iets altijd een bijzonder moment. Als het klopt is erg leuk.

Ik hou wel van menselijke verhoudingen op het toneel. Er is altijd wel iets tussen die mensen, maar dat wordt op de een of andere manier opgelost. Het heeft geen zin om een pas de deux te maken waarbij de dansers zielsgelukkig dansen en zielsgelukkig weer de coulissen ingaan."

Hand op het kruis

Van Manen vertelt ook over de beroemde scène in het ballet Sarcasmen (1981) wanneer de man en de vrouw naast elkaar staan en zij haar hand zelfverzekerd op zijn kruis legt. Hij wist exact hoe hij dat wilde hebben: “Ze zijn het met veel dingen niet met elkaar eens, maar vinden elkaar ook wel leuk. Ze zijn ook sarcastisch en sarcasme kan ook leuk zijn.

Hij heeft haar net even buitengewoon gepest. En zij denkt ‘die krijg ik’. Zij doet haar handen omlaag, niemand weet wat er gaat gebeuren. Op een gegeven moment ‘grijpt’ ze in zijn kruis. En het moet ook echt grijpen zijn. Ze wil hem geen pijn doen, maar het is wel een gevoelig punt voor de heren.”