Adriaan van Dis: 'Soms zeg ik een heleboel niet, omdat ik daar gezeik mee krijg'

Klimaatproblemen

Het klimaat verandert, en dat gaat voor uitdagingen zorgen in onze samenleving, voorziet Adriaan van Dis: ''In Parijs woonde ik naast mensen die uit Tsjaad komen. Daar is het halve land overgenomen door de woestijn. En trouwens ook door oorlog, maar de oorlogen vinden hun oorsprong weer in droogte en rivieren waar om wordt gevochten.'' In de toekomst zullen die problemen groter worden. Volgens Van Dis is het belangrijk om daar mentaal voorbereid te zijn.

De toekomst voor Nederland in het licht van die problemen ziet hij niet in een nostalgisch verleden, of gesloten grenzen. ''We hebben nu het idee van Nederland als natiestaat. Maar je ziet nu al dat er veel verandert; Europa is over een jaar of tien een heel gekleurd continent geworden.'' De belangen zullen daardoor ook verschuiven, denkt de schrijver: ''In een gekleurde samenleving zullen klimaatvluchtelingen voor een deel ook welkom worden geheten door hun voorzaten.'' Hij maant de luisteraar: ''Wees daar klaar voor en ga niet met je hakken in het zand of in de klei staan. Weet dat die veranderingen er zijn.''

Cancel culture

De schrijver ziet ook dat het steeds ingewikkelder wordt om je te mengen in het maatschappelijke debat. Dat komt mede door de cancel culture, de ontwikkeling van de afgelopen jaren waarbij mensen met sociaal ongewenste uitingen werden geboycot. ''Ik zeg soms een heleboel dingen niet, omdat ik denk: daar krijg ik maar gezeik mee.'' Inmiddels zijn er bij sommige Amerikaanse uitgevers zelfs sensitivity readers aan het werk die controleren of het taalgebruik van boeken wel sociaal gewenst is. ''Dat is het eind van de literatuur'', zegt Van Dis.

Van Dis benadrukt dat alle stemmen gehoord moeten worden, ook de politieke extremen. ''Ons systeem zou zo sterk moeten zijn dat aan te kunnen. Zelf zegt hij regelmatig nieuws te volgen van het ''heel rechtse’'' Amerikaanse nieuwsmedium Breitbart. ''Je kunt natuurlijk wegkijken en in je witte wereldje leven. Ik wil weten hoe het werkt. Mensen monddood maken en wegvegen, is uiteindelijk een teken van zwakte. We moeten er samen uitkomen.''

Alles van Nooit Meer Slapen terugluisteren?

Terugluisteren kan via jouw favoriete podcastapp, of in NPO Luister. Nooit Meer Slapen is hét cultuurprogramma van de VPRO. Elke maandag- tot en met vrijdagnacht tussen 00.00 en 01.00 uur hoor je een diepgravend gesprek over cultuur, literatuur, film, muziek, theater of kunst.