Parijse prenten uit de tijd van Van Gogh

Op een muur bij de ingang van de eerste zaal staat een citaat van de Franse schilder Camille Pissaro gedrukt: “Niemand besteedt nog aandacht aan iets anders dan prenten, het is een rage, de jonge generatie maakt niets anders meer.” Tussen 1890 en 1905 bloeide de Franse prentkunst als nooit tevoren, en dit kwam vanwege een jonge generatie kunstenaars die met nieuwe prenttechnieken experimenteerden.

Nieuwe oude technieken

“De etskunst was onder schilders al langer populair en dat zakt dan soms weer weg”, zei conservator Ann Blokland afgelopen donderdag in het NPO Radio 1-programma Met het Oog op Morgen. “De jonge moderne kunstenaars pakken dat weer op en omarmen die prentkunst en alle mogelijkheden die het biedt. En samen met verzamelaars en galeriehouders vormen ze een soort netwerk waarmee de prentkunst naar grote hoogtes wordt gestuwd, en inderdaad wordt gezien als een autonome kunstvorm, en niet langer als reproductiemiddel, wat het lange tijd was.”

De grafiek begon te fungeren als verbinding tussen de hoge en lage kunst. Er werden exclusieve prenten gemaakt die door verzamelaars thuis tentoongesteld werden, maar ook werden er populaire beelden afgedrukt die als affiches door de hele stad gehangen werden. Het bruisende Parijse uitgaansleven leende zich goed voor dat soort beelden. Het affiche voor Le Moulin Rouge van Toulouse-Lautrec is daar een bekend voorbeeld van, maar er zijn ook bekende prenten gedrukt van de cabaretzangeres Yvette Guilbert, die met haar herkenbare lange zwarte handschoenen een ideaal model was.

Elite/Populair

Op de tentoonstelling is een tweedeling gemaakt tussen de elitaire wereld en de populaire wereld. In Parijs bestonden ze naast elkaar, op de twee zeer verschillende verdiepingen van het Van Gogh Museum boven elkaar. Op de elitaire etage loop je door nagebouwde eind-negentiende-eeuwse salons, met prenten in leren verzamelmappen en kribben, zoals ze in die tijd bewaard werden. De interieurs – van behang en meubilair tot lambrisering – zijn in de stijl van appartementen uit het fin de siècle, toen verzamelaars bij elkaar over de vloer kwamen om hun bijzondere prenten te bekijken.

De populaire verdieping daarboven is een andere wereld. Het is een opener ruimte met voornamelijk affiches aan de muren en tijdschriften, bladmuziek en ander commercieel drukwerk in de vitrines. De zaal hangt vol aanplakbiljetten voor nachtclubs, cabaretshows en concerten. Het zijn kleurrijke, vrolijke, gestileerde prenten die meteen de aandacht trekken, wat tenslotte ook hun functie was. Je waant je op een groot plein in Parijs in een weekend dat daar werkelijk álles tegelijk te doen was.

Behalve prenten zijn er op de tentoonstelling ook schilderijen te zien, die verband houden met de prenten. Het is fijn om ze erbij te hebben, als vergelijkingsmateriaal en om een betere indruk te krijgen van hoe een prent zich ontwikkelde. Het maakt van de tentoonstelling een volledig overzicht van Parijse prentkunst aan het einde van de negentiende eeuw.

Van Gogh?

Waarom is al deze grafiek in het Van Gogh Museum? Hoewel Van Gogh de hoogtijdagen van de prentenrevolutie niet meemaakte, is er toch een verband. Hij was bevriend met Toulouse-Lautrec en kende ook andere prentkunstenaars. Net als de Parijse grafici verzamelde hij Japanse houtsneden en liet hij zich door de decoratieve platheid en de afsnijdingen daarvan inspireren in zijn eigen werk.

En het Van Goghmuseum richt zich niet alleen op Van Gogh zelf, maar ook op zijn tijdgenoten, vrienden en voorbeelden. Sinds ongeveer het jaar 2000 heeft het museum een verzameling Franse prenten van omstreeks 1900 bijeengebracht waar Van Gogh zelf jaloers op zou zijn geweest. Die volledige collectie is sinds vorig jaar op de website van het museum te bekijken, maar een beeldscherm doet de prenten geen recht. Bekijk de ruime keuze uit de originelen daarom nu in het Van Gogh Museum zoals ze vroeger in de kamers en straten van Parijs bekeken werden.

Bekijk hier het gesprek met Ann Blokland uit Met het Oog op Morgen: