Ellen Deckwitz: 'Ik heb heel veel ongerichte angst ervaren'

Ze is te gast in Nooit Meer Slapen en praat met Pieter van der Wielen over de manier waarop het verleden in Indië ook haar leven heeft beïnvloed, hoe ze diepe en donkere gevoelens kent en te boven komt en hoe taal en poëzie haar leven kleurt.

{podcast audio="126478" caption="Ellen Deckwitz wint E. du Perronprijs" }

Een geërfde geschiedenis

"Ik ben opgevoed met het idee dat de wereld vroeg of laat naar de kloten gaat", vertelt Ellen Deckwitz. Haar grootmoeder vertelde verhalen over de Jappenkampen waarin zij terecht kwam toen ze 21 jaar oud was. Zo gaf ze als het ware een levensvisie vol onheilspellende angsten door.

"Mijn oma was een fantastische, grappige, wrede vrouw. Ze vertelde mij dingen over de oorlog en de rampen die zich daar voltrokken. Ik heb via vertellingen die geschiedenis meegekregen." Het waren gruwelijke verhalen.

Pessimistisch wereldbeeld

"Ik heb heel veel ongerichte angst ervaren", vertelt de dichter. "Elke ochtend werd ik dan wakker en dan dacht ik 'nu gaat het vreselijke gebeuren'. Maar juist op een moment dat de wereld écht lijkt te verdoemen, komt er een grote rust over haar heen.

"Toen de lockdown werd aangekondigd, flipte sommige vrienden", vertelt Deckwitz. "Hun positieve wereldbeeld werd ontkracht, maar het mijne werd juist bevestigd." Juist nu er iets aan de hand is voelt ze veel rust. "Dat zie je wel meer bij mensen die een oorlog overgeleverd hebben gekregen. Die zijn van nature bang maar zullen bij een crisissituatie heel rustig worden."

Het is belangrijk, zegt ze, dat we ons niet laten door angst en een voorschot te nemen op onze ergste verwachtingen. Dat gaat je niet helpen. "Maar aan de andere kant wie ben ik om zo’n advies te geven? Ik heb mijn leven lang al gehamsterd: voorraadkasten vol en altijd genoeg wc-papier."

Diepe depressie

Binnen zitten, hamsteren, de kluizenaar uithangen: het is voor Deckwitz geen onbekend terrein. Maar in die diepste stilte, schuilt ook een grote bron met zwaarmoedige gevoelens en gedachtes. "Dat had ik op jonge leeftijd al. Maar mijn ouders dachten dat het de pubertijd was, dat het wel over zou gaan."

"Ik was een jaar of 14 toen ik er last van kreeg, en ik weet niet of het echt zo was, maar mijn reuk en smaak viel weg. Ik sliep heel veel, of heel weinig. Ik kon me nergens meer op verheugen. Het leven was een compleet vacuüm."

Ze had last van zware depressies: "Alle motivatie voor het leven was absent." Maar bijna elf jaar geleden veranderde de situatie. "Ik stond op de stoep bij mijn ouders en zei dat ik het leven niet meer zag zitten. Het was het diepste punt, het ergste wat mij ooit is overkomen."

Ze zag medicatie als haar laatste redmiddel, dat bleek het ook te zijn. Want toen ze aan de prozac ging, sloeg het om. De moeilijke momenten verdwenen niet volledig maar er kwam een soort filter overheen. "Een soort laag waardoor ik de wereld een stuk beter kon bevatten, er kwam rust."

Alles van Nooit Meer Slapen terugluisteren?

Terugluisteren kan via jouw favoriete podcast. Nooit Meer Slapen is hét cultuurprogramma van de VPRO. Elke maandag- tot en met vrijdagnacht tussen 00.00 en 01.00 uur hoor je een diepgravend gesprek over cultuur, literatuur, film, muziek, theater of kunst.