Fascisme begon bij intellectuele types
- Nieuws
- Fascisme begon bij intellectuele types
Het fascisme is een term die vaak wordt gebruikt. Maar wat wordt er precies mee bedoeld? Wat is het fascisme, hoe is het ontstaan en wanneer kan je iemand een fascist noemen? Documentairemaker Luuk Bouwman onderzoekt in zijn film Allen tegen allen het vooroorlogse fascisme in Nederland.
Aandacht voor fascisme
"Wat is er met de mislukte fascistengroepen en hun leiders gebeurd?", vroeg Luuk Bouwman zich af. Hij wilde een film maken over de periode vóór de NSB. Er waren namelijk enorm veel fascistische groeperingen in Nederland, allemaal verschillend en allemaal in concurrentie met elkaar.
"Maar toen ik deze vragen opgooide was er niet veel animo voor: 'dat is geschiedenis, dat is lang geleden'. Maar nu, door de actualiteit, door Trump, hangt het woord fascisme weer in de lucht." Door de actualiteit kreeg zijn filmplan draagkracht.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Het begin van het fascisme
Het vertrekpunt voor Bouwman’s documentaire ligt in 1919, nog voor Mussolini, nog voordat het woord fascisme een bekende term was. "Het fascisme in Nederland begon bij intellectuele types", vertelt Bouwman.
Als hij een zaal vol vrouwen moest toespreken, dan zei hij: 'Ik zie dat er niemand is komen opdagen'
"Professor Bolland gaf les aan de Leidse universiteit. Hij was in zijn tijd de meest toonaangevende filosoof in Nederland. Met zijn lezingen trok hij volle zalen. Hij was enorm conservatief, antisemitisch, tegen emancipatie en tegen vrouwen. Zijn toehoorders en volgers, dat waren de eerste fascisten in Nederland."
"Het fascisme begint heel elitair. Maar daardoor lukt het niet om met het 'gewone volk' te communiceren." Ze keken dit daarom af bij de socialisten, zij konden wél dichtbij de normale burgers komen. "De fascistische groepen wisten dat ze niet via revolutie en geweld aan de macht konden komen. Dus besloten ze dat ze – net zoals Hitler – de weg van de democratie moesten volgen."
Iedereen tegen iedereen
Niet voor niets heet de documentaire van Bouwman Allen tegen allen. Er waren zeer veel verschillende fascistische groepen in Nederland: NSB, NSNAP, Zwart Front, Nationaal Front, De bezem. Maar eigenlijk hadden ze maar één ding gemeen: ze voelden een enorme haat, ze waren tegen alles en iedereen.
Wat alle fascistische clubjes bind? Ze hadden allemaal ruzie met elkaar
En daarbij wilden de fascisten vooral via symboliek een ideologie uitdragen. Want via hun 'vormgeving' gaat populisme werken: een logo, een vlag, een groet, rituelen en optochten.
Fascistische groepering 'Zwart Front'
De wil van het volk?
De wil van het volk wordt vertegenwoordigd door het fascisme, althans dat wordt gezegd. Maar wat wil dat volk dan? "Het volk wil, wat door het fascisme wordt vertegenwoordigd." Kortom: een cirkelredenering.
Bouwman vertelt: "Als je er meer over leest, wordt het ook complexer. Wat versta je onder fascisme? Is het een ideologische stroming, of juist een praktische uitvoering? De fascisten komen hier zelf ook niet uit."
Want, zo stelt Bouwman, "Als je je politieke programma de hele tijd wijzigt; als de ideeën niet zwart op wit staan; als het vooral gaat om het krijgen van de macht; dan is het moeilijk om het fascisme echt te kunnen vangen."
filmmaker Luuk Bouwman dook in de opkomst van het fascisme
De documentaire All against all beleeft zijn wereldpremière op het IDFA. Het IDFA vindt plaats van 20 november tot 1 december 2019.
Gerelateerd
