Kunst kijken, hoe doe je dat?

Stel je mening uit

De eerste tip is: neem de rust, bekijk het kunstwerk eens goed, oordeel niet te snel. Het gaat erom bewuster te worden van je eigen oordeel. Van Zeil: "Zelf merkte ik ook dat je je steeds meer opgejaagd voelt om heel snel iets te vinden. En dat meningen heel snel ook oordelen worden. Het lijkt allemaal steeds sneller te gaan. en ook met steeds minder context.

Voor een gewogen, goed oordeel heb je tijd nodig. Heb je context nodig en heb je reflectie nodig. Kunst is bij uitstek iets wat je kan helpen om betere oordelen te vormen. Dat is altijd gedaan. Kunst is altijd gebruikt om bij het kijken een esthetisch oordeel te vormen of een oordeel over het verhaal en hoe het is afgebeeld."

"Dan kun je misschien merken dat er vrij snel een mening komt", vervolgt Van Zeil. "Die eerste snelle meningen gaan voor je denken uit. Die zijn gebaseerd op wat je al hebt meegemaakt, wat je al kent. We hebben allemaal een reptielen brein; dingen die niet vertrouwd voelen, zijn we geneigd om meteen af te wijzen. Kunst is vaak nieuw. Het is dan heel makkelijk om daar cynisch en negatief over te zijn."

"Als je probeert die mening te parkeren, dan ga je over naar wat onderzoekers systeem twee in je brein noemen. Systeem twee is er voor de reflectie, voor het rustig nadenken, voor het beredeneren. Het interessante is dat er dan nieuwe gedachten komen."

Je moet een kunstwerk zo benaderen dat je je ervan bewust bent dat een kunstenaar over ieder detail heeft nagedacht.

Wat je vindt, ben je zelf

Wat je vindt, ben je zelf: je oordeel zegt vooral iets over jou. Het is interessant om te onderzoeken wat het over jezelf zegt. Het heeft een reden waarom jij iets mooi, interessant of lelijk vindt.

"Je stemming bepaalt in hoge mate je oordeel", legt Van Zeil uit. "En dat is niet je oordeel over dat waar je een stemming over hebt. Het regent en je vindt alles stom. Psychologen hebben onderzocht: hoe je je voelt heeft groot effect op je oordelen en hoe voor betekenis je geeft en dingen op waarde schat, zelfs de kleinste dingen. Je stemming is eigenlijk een soort regisseur van je oordelen."

Als je dat eenmaal weet en daarvan bewust bent kunt je er rekening mee houden. "Door te denken, wat zegt dat over mij dat ik dit nu vind?"

"Er is veel onderzoek gedaan naar hoe wij tot onze mening komen. Je kunt je werkelijk afvragen of onze eigen mening wel je eigen mening is, want er zijn zoveel onbewuste processen die spelen in wat je van iets vindt."

"Het kijken zelf vind ik het mooiste. Kunst helpt ons in heel veel opzichten als een soort gids in het leven. Om je gedachten over leven, lijden, dood, liefde, verlangen en emoties te reflecteren." In september komt Wieteke van Zeil met de essaybundel Altijd iets te vinden, over de kunst van het oordelen.

Kunststof Radio

Het cultuur- en mediaprogramma van NTR van maandag tot en met donderdag te horen tussen 19.30 en 20.30 uur op NPO Radio 1 of op elk moment terug te luisteren als podcast. Volg Kunststof op Twitter, Facebook en Instagram.