'Vaderskind' van Hans Goedkoop is Non-fictie Boek van de Maand mei

'Ik geloof dat iemands vormende ervaring plaatsvindt in de tien jaar voor en de eerste jaren na zijn geboorte’, het zijn de woorden van Renate Rubinstein zelf die Hans Goedkoop de sleutel geven om dit werk over haar leven te kunnen schrijven. Het is niet gemakkelijk want zelf herhaalde ze keer op keer zich nog maar weinig van haar kindertijd te herinneren.

Wereld geteisterd door crises en antisemitisme

In Vaderskind reizen we daarom terug in de tijd en krijgen we van Goedkoop een heel duidelijk beeld van de wereld waarin Renate opgroeide. Een wereld geteisterd door politieke en economische crises en alsmaar groeiend antisemitisme. De kleine Renate is de dochter van een Joodse vader en was een tiener tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het zijn omstandigheden die op zijn minst een grote indruk op Renate hebben achtergelaten.

Hoewel ze haar jeugd nooit als onbelangrijk heeft beschouwd, bleef het een constante blinde vlek in haar geheugen. De persoon die ze is geworden laat echter meer van haar verleden zien dan ze zou willen toegeven. Altijd een beetje ongrijpbaar maar met net genoeg aanwijzingen om het verleden niet helemaal los te kunnen laten. Van de vele gebeurtenissen die haar leven hebben gevormd, kennen we er slechts een aantal.

Onuitwisbare indruk

Goedkoop weet met veel zorg uit het materiaal dat er wel is een selectie te maken die ons niet alleen de jonge Renate Rubinstein laat zien maar die ons ook een blik doet werpen op de vrouw die ze later zal worden, de columnist en schrijver die met haar stem zo’n onuitwisbare indruk heeft achtergelaten.

De veel- en felheid van de kleine Renate die we in dit boek leren kennen, vinden we in haar latere werk terug. Ze verloor deze karaktereigenschappen niet ondanks de moeilijke omstandigheden waarin ze opgroeide, maar ze hebben misschien wel mede daardoor een andere bestemming gekregen.

Kenmerkende lichtheid

Hoewel het verhaal van het prille leven van Renate zeker niet als licht omschreven kan worden, behoudt Goedkoop in deze biografie toch de lichtheid die zo kenmerkend was voor de manier waarop zij later in haar columns de wereld naar haar hand zette.

Goedkoop lijkt het verhaal van Rubinstein te dragen zonder het te vermorzelen. De afstand die hij hiermee bewaart, geeft Renate te kans zichzelf te blijven en haar autonomie te behouden. Het is een plaat waarvan we steeds een vlak mogen inkleuren maar waar we ook zonder moeite vlakken openlaten. De leegtes lijken ons meer te vertellen dan we aanvankelijk hadden kunnen denken en zijn van groot belang.

Volledig in gebrekkigheid

Het is een heel intiem werk geworden. Het is alsof we met Goedkoop samen de archieven afstruinen, haar columns lezen en haar gedachtegang volgen. We nemen mee wat opmerkelijk is en geven dat zorgvuldig een plek in een verhaal waarvan we op voorhand weten dat het nooit voltooid zal zijn. Het voelt echter in al zijn gebrekkigheid volledig.

Haar jeugd was omgeven door een ondefinieerbare mist, een leegte die uiteindelijk opgevuld bleek te zijn met veel pijn en verdriet. Ze werd daarvan weggehouden door haar vader en moeder in de hoop haar te kunnen beschermen. De warmte van haar vader die ze zo liefhad, had daarom een keerzijde. Het leert ons de uitwerking van de oorlog weer op een andere manier bekijken.

Zonder op te dringen

Goedkoop doet steeds kleine ontdekkingen en maakt een genuanceerde optekening van het begin van haar leven zonder het de lezer op te dringen. Renate laat zich niet zomaar typeren of omschrijven. Het is mogelijk de reden dat in al die jaren geen biografie vat op haar heeft gekregen. Met Vaderskind maakt Hans Goedkoop de weg vrij en geeft de lezer een kans het leven van Renate Rubinstein een waardige plek te geven.