Het woord 'er' valt steeds vaker weg: is dat erg?

Ondanks dat 'er' en heel kort woord is, zorgt het vaker voor hoofdpijn bij mensen die Nederlands leren als tweede taal. Want ondanks dat het woord om de klipklap in ons taalgebruik voorkomt en wij instinctief weten wanneer het wel en niet klopt, lijkt het voor anderstaligen alsof dat lukraak gebeurt. Dus: wat zijn de regels voor het 'er'-gebruik?

Verschillende functies van 'er'

Het woord 'er' heeft verschillende functies. Allereerst is het de onbeklemtoonde vorm van 'hier' en 'daar', vertelt taalkundige Ronny Boogaart. 'Er' wordt dus gebruikt als plaatsaanduiding. Bijvoorbeeld: 'Ik woonde acht jaar in Arnhem'/Ik heb er acht jaar gewoond'.

Daarnaast wordt 'er' gekoppeld aan een voorzetsel (bijv. 'Ik kan ermee omgaan'). Ook kan het in combinatie voorkomen met een telwoord (bijv. 'Ik heb er tien van.'). Een ander voorbeeld van 'er' is in een passieve zin waar niet echt een onderwerp in zit, zoals 'Er wordt aangeklopt'.

Wegvallen van 'er'

Discussies over het veranderen van taal of het wegvallen van woorden in het Nederlands zijn er ook wel vaker. Denk aan de zorgen voor het wegvallen van ons lidwoord 'het'. "Want alle nieuwe woorden zijn 'de'-woorden", zegt Boogaart. Of bij het werkwoord herinneren, het wegvallen van 'zich'.

Waar 'er' vaak het onderspit delft is wanneer het in combinatie wordt gebruikt met een voorzetsel zoals 'erop', 'eronder', 'erin' en 'eruit'. "Het ingewikkelde daarvan is als het in de zin gesplitst wordt. Bijvoorbeeld als je zegt, 'ik denk er nooit aan'. Dus dat is 'eraan'. Maar 'er', gaat naar voren en dat wordt dan weggelaten. Zeker door mensen die Nederlands als tweede taal spreken. Dus dat wordt dan 'ik denk nooit aan'", legt Boogaart uit.

'er' kan niet altijd ontbreken

Niet in elk geval kun je 'er' weglaten. In het voorbeeld van Boogaart is het bijvoorbeeld 'ongrammaticaal Nederlands', zegt de taalkundige: "Voor mensen die Nederlands leren is het heel goed te begrijpen dat ze het niet meteen onder de knie hebben. Ik denk dat we daar best wel wat respect voor mogen hebben, voor mensen die Nederlands leren. Want het is bijna niet uit te leggen wanneer en waar in de zin precies je het woordje 'er' moet gebruiken."

Er zijn wel gevallen waarin 'er' overbodig is, zegt Boogaart. "Zoals in 'ik ben overtuigd dat het belangrijk is'. Dat doen moedertaalsprekers ook, die zeggen niet altijd 'ik ben ervan overtuigd dat'." Dat 'er' dan af en toe wegvalt, ook in het taalgebruik van mensen die Nederlands als moedertaal hebben, is niet per se erg. In het taalgebruik van jongeren is dat bijvoorbeeld duidelijk.