Bestuursvoorzitter Shula Rijxman over de NPO in tijden van Netflix

Shula is een afkorting van Shulamith, de joodse naam die haar ouders na de Tweede Wereldoorlog (eindelijk) aan een van hun kinderen durfden te geven. Volgens televisiedirecteur Frans Klein werkt die oorlog ook door in Rijxman zelf: "Shula wil echt strijden voor de goede zaak. Dat is altijd de kern van haar werk. Dat is van levensbelang. Alles moet relevant zijn. En dat heeft met tweede generaties te maken. Heel sterk voelen dat dingen niet vanzelfsprekend zijn."

Rijxman zelf vindt het belangrijk dat alle stemmen gehoord worden. "Ik geloof diep van binnen dat de publieke omroep daarom noodzakelijk is. Ik ben minder bezig met mijn functie dan met het feit dat de publieke omroep er moet zijn om te vertellen wat er in de wereld gebeurt. Neutraal. Los van commercie. Los van politiek. De functie maakt dat mogelijk, maar dat is niet waarom ik het doe."

Op haar veertiende met de auto naar Zutphen

Shula Rijxman was de jongste van drie meisjes (actrice Lineke Rijxman is een zus) en was een ondernemend en stout kind. Op haar veertiende reed zij in een auto naar haar moeder in Zutphen en was verbaasd dat haar moeder daar niet net zo enthousiast over was als zijzelf. Haar moeder, die stierf toen Rijxman 19 was, wilde graag dat zij journalist zou worden. Dat werd ze ook, maar het ontbrak haar aan geduld en daarom koos ze uiteindelijk voor het communicatievak.

Hoogtijdagen voor de NPO

Het gaat op heel veel fronten goed met de NPO. De NPO is marktleider op televisie en radio en NPO Start is een van de best bekeken online platforms van Nederland. "Toen ik in 2012 kwam stond RTL letterlijk in onze achtertuin. Ik ben erg trots op de makers en het publiek dat ons waardeert. Tegelijkertijd moet je waakzaam blijven. We moeten blijven doorgaan met innoveren en mooie programma’s maken."

Neelie Kroes als coach

Sinds 1993 bekleedt Rijxman topfuncties bij communicatie- en mediabedrijven. Bij de NPO is ze de eerste vrouwelijke voorzitter. "Mijn missie om meer vrouwen op TV en radio te krijgen kan ook worden voortgezet in besturen." Op initiatief van haar ‘pleegvader’ Arnold Heertje werd zij gecoacht door topvrouw Neelie Kroes, die dit wilde doen op voorwaarde dat Rijxman weer andere vrouwen zou coachen.

Je moet het hebben van kracht

Rijxman werkt naar eigen zeggen vanuit kracht, niet vanuit macht. "Macht in zichzelf is ook maar een momentopname, want heel veel mensen met macht zijn over een tijdje niet meer mensen met macht. Dus je moet het vooral niet hebben van macht, maar van kracht." Rijxman doet haar werk vanuit die diepere kracht. "Dat je hier moet zijn om het beter te maken, beter te doen. Om verantwoordelijkheid te nemen om (in dit geval) als publieke omroep Nederlanders te informeren, te verbinden. Te vragen elkaar te begrijpen en naar elkaar te luisteren. Die onafhankelijke waarde is volgens mij mijn diepe kracht."

De werkelijkheid een handje helpen

Vanuit diezelfde kracht vindt zij het belangrijk dat het percentage vrouwen bij de publieke omroep omhoog gaat. "Mijn wens is een wens die we allemaal moeten hebben want de Nederlandse bevolking bestaat voor 50% uit vrouwen. Dat wil je ook terugzien bij de Nederlandse publieke omroep. Dat gaat kennelijk niet vanzelf. Wij doen dat niet goed genoeg. Dus moeten wij de werkelijkheid soms een handje helpen." Ze is dan ook blij dat de directie TV heeft gekozen voor Margriet van der Linden als vervanger van Matthijs van Nieuwkerk als anchor op TV.

De NPO als sturend orgaan

Sinds Rijxman de hoogste positie bekleedt bij de NPO, hebben de omroepen een andere positie gekregen. "Formeel zijn wij meer aan het stuur gekomen. Ik vind dat wij vooral mooie programma’s moeten maken voor Nederland. Daar hebben wij succesvolle omroepen voor. Succesvolle producenten voor. Daar heeft de NPO ook een goede rol in te spelen. Ik denk dat het belangrijkste is, dat we elkaar in die rol ruimte gunnen. Ik denk dat de luisteraar alleen maar gebaat is bij mooie programma’s en niet bij discussies over wie welke macht heeft en wanneer."

Om die reden heeft Rijxman zich in een periode waarin Nederlandse content steeds meer onder druk komt te staan, sterk gemaakt voor één eigen merk en een goed online platform. "We zitten in een ingewikkeld landschap, waarin de Nederlandse content onder druk komt te staan. Vanuit Den Haag krijgen we kennelijk niet altijd vanzelfsprekend de bescherming, zelfs niet als we het heel goed doen."

De Luizenmoeder en de Nieuwsshow

Herkenbaarheid is volgens Rijxman het succes van De Luizenmoeder en volgens haar ook echt een serie van de NPO. Het programma kon zonder enige commerciële druk in de ‘kraamkamer van NPO 3’ gemaakt worden. Het aanjagen van programma’s via YouTube hoort erbij, maar verspreiding van de lineaire content moet niet dáár plaatsvinden maar bij de NPO zelf. NPO 3 is hét bewijs dat jongeren ook buiten platforms als YouTube om bij de publieke omroep betrokken kunnen worden.

Netflix en het online platform van de NPO zouden meer kunnen samenwerken op het gebied van drama, maar dat is niet gemakkelijk. "We moeten met minder geld tegen grotere spelers aanboksen. Als de bezuiniging doorgaat, dan moeten we ons nog meer zorgen maken.

Makelaar in teleurstellingen

De NPO moet doorlopend keuzes maken, zo ook in het geval van de Nieuwsshow, het radioprogramma dat van de AVROTROS naar Omroep Max verhuisde. "Je wikt en je weegt. Het is geen eenvoudige beslissing. Als je zoveel radio- en televisievoorstellen krijgt, dan ben je makelaar in teleurstellingen." Bij de Nieuwsshow luisterde de NPO naar de luisteraar en gaf het presentatieduo (Mieke van der Weij en Peter de Bie) de doorslag en niet de omroep die het programma al jaren uitzond.

'Ik koester de maker'

Rijxman was ondernemer en komt uit de commerciële wereld, maar zou de positie die ze bij de NPO heeft niet met dezelfde ‘zielenkracht’ kunnen innemen bij KPN of Philips. "Ik kan het wel, maar ik moet er wel enige verbintenis mee hebben. Ik ben trots op de publieke omroep. En ik koester de maker."

Problemen met afspelen? Terugluisteren van het gesprek met Shula Rijxman kan ook via bijgevoegde link.