Wat betekent Spoken Word voor dove dichters?

Dichter Sam Onclin is doof en sinds een aantal jaar bezig met Spoken Word. In het NOS Met het Oog op Morgen zit zij samen met haar tolk Freya Workum om haar verhaal te vertellen. “Gewone gebarentaal is mijn moedertaal, dus daarin communiceer ik. Met Spoken Word moet je echt in jezelf graven om iets eruit te krijgen”, zegt ze.

Spoken Word

“Je krijgt verschillende stijlen met Spoken Word. Gebarentaal heeft niet alleen gebaren om te communiceren. Daar zitten verschillende stijlen in. Je hebt rustige gebaren, je hebt ook visual vernacular en dat is weer een aparte stijl”, legt Onclin uit. Visual Vernaculuar is een mix van gebarentaal en lichamelijke expressie. “Je hebt verschillende stijlen die bij een bepaald publiek passen. Dat is gewoon fantastisch.”

Dichterscollectief

Het dichterscollectief waar Onclin bij hoort, heet ‘Kitchen’s Light’. “Stel dat je op een feestje staat en het is donker. Dove mensen hebben dan licht nodig om elkaar te verstaan. Waar is het licht op een feestje? In de keuken, dus wij staan altijd in de keuken met z’n allen te kletsen. Daarom hebben we het zo genoemd, het heeft een stukje dovencultuur erin zitten.”

Uitdrukken

Onclin vindt dat ze zich meer bewust uitdrukt met Spoken Word. “Wat je wil vertellen dat breng je eruit. De boodschap is afhankelijk van de thema’s en thematiek. Soms werk ik met iemand die een heel mooi verhaal heeft, of ik heb een mooi verhaal, wat je naar het publiek wil brengen. De communicatie is hetzelfde als gesproken taal. Gesproken taal heeft intonatie, emotie en wij doen dat met mimiek. Als ik boos ben, zal je dat aan mij zien. Als ik blij ben, zal je dat ook zien. Op die manier probeer je iets over te brengen met Spoken Word.”

Gedichten

De gedichten die Onclin heeft gemaakt met Spoken Word, hebben nooit op papier gestaan. “Je kan het zien op twee manieren. Sommige mensen kunnen zelf een beeld hebben, waarbij ze al een heel verhaal schrijven. Gebarentaal is echt mijn moedertaal en om dat echt aan te kunnen leren, dan moet je het echt leren hoe je iets doet. Sommige mensen schrijven het inderdaad eerst op en dan probeer je het te vertalen in gebaren en dat is soms heel lastig. Soms is het opschrijven handig om te kunnen onthouden, maar ja het is wel een andere taal.”

Begrijpelijk

Kan een horend persoon dan de gedichten van Onclin volgen? “Ik hoop dat ze het kunnen volgen, als meer mensen gebarentaal leren, kunnen ze het volgen. Soms zetten we wel stemtolken in.”

De film ‘Imaginings’ is ook begrijpelijk gemaakt voor het horende publiek. Dat is wel op een speciale manier gegaan, vertelt initiatiefnemer en regisseur is Anja Hiddinga. “We hebben titels toegevoegd. Niet traditioneel met ondertiteling, maar het zijn titels die op borsthoogte meebewegen met de performance op beeld. Heel mooi gemaakt door Amos Mulder, een graphic designer. Dat is heel goed gelukt. Het zijn steekwoorden, dan krijg je toch een idee van wat er gezegd wordt. Maar dan is het toch zonder dat je geplakt zit aan die ondertiteling.” Daar is bewust voor gekozen. “Juist om ook horende kijkers, die niet gebarentaal begrijpen, te dwingen om zo goed mogelijk te kijken.”

Uitdagingen

In de film gaat het verhaal van Onclin deels over de uitdagingen en frustraties waar ze dagelijks tegen aanloopt. “Als ik op het station op de trein sta te wachten en de trein verandert vanwege een vertraging, dan zie ik opeens allerlei mensen weglopen. Dan denk ik: hé? Waarom loopt iedereen weg? Ik sta dan nog gewoon vrolijk te wacht”, vertelt Onclin. “Bij colleges op school heb ik een tolk die mijn volledige colleges vertolkt. Als die ziek is, kan ik het hele college niet volgen. Communicatie met horen mensen, veel horende mensen hebben toch onbegrip. Die zeggen: je bent doof, maar je kan dit en dit wel en dat en dat niet. Er is heel veel onbegrip.”

“In de dovengemeenschap heb je wel cultuuraanbod, maar dat is zo klein. Dat willen we gewoon groter maken. Die brug tussen dove mensen en horende mensen, die moeten gewoon dichter bij elkaar komen. Het is belangrijk dat er meer overlap komt.”

Brug slaan

Met de film probeert Hiddinga ook een brug te slaan tussen de twee gemeenschappen. “Het komt omdat ik al heel lang meeloop in de dovengemeenschap. Ik heb twee dove zoons. Ik heb gezien wat de beperkingen zijn, maar ik heb ook gezien wat de mogelijkheden zijn. Ik vind het belangrijk om die mooie kant te laten niet en niet alleen de frustraties die er echt overal zijn. De talenten en bijzondere taal verdienen ook een podium buiten de kring van dove mensen. Toegankelijkheid gaat twee kanten op.”