Neuroloog Bas Bloem: 'Parkinson vraagt om 'geneeskunst''

Verborgen ziekte

"James Parkinson beschreef de ziekte voor het eerst in 1817 aan de hand van zeven mensen waarvan er een paar gewoon op straat door hem werden beschreven, die waren niet eens deel van zijn praktijk. Zo zichtbaar is de ziekte van Parkinson", vertelt Bas Bloem. "De bewegingen beginnen goed, maar worden al heel snel slechter."

"Bij de ziekte van Parkinson is er een stofje tekort in de hersenen. Dat heet dopamine. Dat stofje dopamine is kennelijk nodig om die bewegingen te starten en vol te houden."

"Maar het bewegen is maar een puntje van de ijsberg. Onder water zit: moeite met denken, niet kunnen plassen en poepen, slecht slapen, veranderde seksualiteit. Parkinson is echt een rotziekte. Heel gecompliceerd en ingewikkeld, heel veelzijdig. En daarmee ook één van de akeligste dingen die een mens kan overkomen."

Luisteren naar de patiënt

Dat hij geneeskunde wil gaan studeren weet Bloem als kind al. "Mijn moeder had de ziekte MS (Multiple Sclerose). Mijn ouders zeiden altijd: Je eerste woordje was 'mama', je tweede woordje 'papa', je derde woordje 'neuroloog'. Het was mijn droom om mijn moeder beter te maken, daarom ben ik geneeskunde gaan studeren. Mijn leven en mijn carrière stonden in het teken van mijn moeder beter maken."

Bloem wordt uiteindelijk inderdaad neuroloog. "Het vak van dokter is zo bijzonder omdat je mensen kunt raken en helpen." Daarbij is het volgens hem belangrijk om echt goed naar patiënten te luisteren. Kijken naar de mens achter de patiënt.

"Dokters zijn zeker in het begin van hun opleiding heel erg gericht op medische details, symptomen herkennen, behandelen. Het 'helperssyndroom', daar hebben we toch allemaal een klein beetje last van. Ook ik was als jonge dokter veel te veel gericht op het medische vlak; het diagnoses stellen, symptomen herkennen. En ik heb mijn moeder teveel als patiënt behandeld, begeleid en gezien."

Automatische piloot

"Eén van de leukste dingen in mijn werk is om te kijken naar de kracht en oplossend vermogen van de mensen zelf. Mensen zijn ongelooflijk creatief. Bij parkinson gaat de automatische piloot in de hersenen kapot. Dat is de kern van het probleem bij bewegen. Gezonde mensen kunnen lopen en praten zonder erbij na te denken. Dat gaat mis bij mensen met parkinson. En door dat 'automatische pilootje' te omzeilen - door naar iets te kijken of naar iets te luisteren - gaat dat bewegen weer opmerkelijk veel beter."

"Zo is er bijvoorbeeld een man met parkinson die zelf heeft ontdekt dat hij op de muziek van Björk beter kan bewegen. En hij houdt niet eens van die muziek! Het gaat om de 110 beats per minuut", legt Bloem uit. "Het lopen vergt een ritme, dat ritme is verstoord door parkinson en door een 'extern' ritme op te leggen lukt het hem wel. Bij deze patiënt werkt deze muziek. En bij een ander is dat weer andere muziek. Dat ontdekken mensen dus zelf, dat is toch geweldig." Voor iemand anders werkt bijvoorbeeld operamuziek weer heel goed. Bloemt vertelt over een man met ernstige parkinson die geen stap kan verzetten. Maar zodra de opera Orpheus en Eurydice wordt opgezet, gaat hij 'walsen' met zijn rollator. "Hier is het de positieve emotie van de muziek die als het ware het laatste beetje dopamine als een spons uit zijn brein knijpt en dat geluksgevoel geeft."

Kunst als therapie

Bloem is ervan overtuigd dat kunst ook een therapie is. "We doen nu in het Radboudumc in Nijmegen voor het eerst een trial waarbij mensen die spontaan geen kunst bedrijven, worden gekoppeld aan een consortium van kunstenaars. En dan gaan we kijken of regelmatig kunst bedrijven, mensen gelukkiger maakt en uit het ziekenhuis houdt."

"Ik zou de kunstsector graag meer willen steunen. En kunst dan ook erkennen als belangrijk onderdeel van de gezondheidszorg. Kunst als diagnosticum, kunst als therapie, kunst als troost en kunst als methode om de wereld groter te maken."

Liever werkloos

"Ik heb wel eens gezegd, ik zou wel werkloos willen worden want dan is parkinson de wereld uit. En ik zou het echt waanzinnig vinden als we met alle partijen in Nederland de handen ineen kunnen slaan en zorgen dat Nederland het eerste land wordt met in ieder geval een enorme afname van parkinson."

Parkinson neemt Nijmegen over

Komend weekend staat de stad Nijmegen volledig in het teken van de ziekte van Parkinson. Mensen met deze ziekte, naasten en geïnteresseerden kunnen meedoen aan culturele activiteiten zoals exposities, films en lezingen.

Aanleiding voor het weekend is de Stevinpremie die Bas Bloem en zijn team in het Radboudumc vorig jaar toegekend kregen. Een onderscheiding voor de maatschappelijke impact van het onderzoek dat zij doen naar de ziekte van Parkinson.

"We willen iets terugdoen voor alle mensen met parkinson in Nederland en nemen drie dagen lang de stad Nijmegen over."