Waarom Bas Jan Ader de gracht in fietste

Water en vallen zijn de terugkerende thema’s in het werk Bas Jan Ader. Zo laat hij zich in Broken Fall (organic) (1971) van een tak in een vijver in het Amsterdamse Bos vallen, fietst hij in Fall 2 (1970) met fiets en al de Reguliersgracht in en filmt hij I'm Too Sad to Tell You (1971) zijn gezicht tijdens een minuten durende huilbui.

Uit het leven gevallen

Münstermann ziet parallellen tussen Bas Jan en zijn vader Bastiaan Jan Ader, die volgens hem ook 'uit het leven gevallen' was. "Ik kwam er achter dat dat rare wat aan hem [Bas Jan Ader] kleeft, heel veel te maken heeft met zijn vader die in de oorlog als gastvrijheid-verlener in de problemen kwam en nooit meer is teruggekomen." De vader van Bas Jan Ader was dominee en stierf tijdens de Tweede Wereldoorlog op jonge leeftijd voor een Duits vuurpeloton. Daar was hij toe veroordeeld wegens grootschalige verzetsactiviteiten en grove provocaties van de Duitsers.

Zoektocht in een parallelle wereld

In De onderstroom ontmoet de vader een van de soldaten van het vuurpeloton en krijgt hij van hem de opdracht om zijn zoon te zoeken, een zoektocht die hem in een parallelle wereld breng te tussen heden en verleden. "Ik heb geprobeerd om van die twee verhalen iets te smeden waardoor ze bij elkaar komen en waardoor ik iets kan met het idee dat ik toch iets met Bas Jan Ader moet. Ik was erg onder de indruk van het lot van die vader en wat die gedaan had. Ik vond het ook echt een held. Ik wilde een soort ode uitbrengen, met name aan de vader. Het boek begint bij het moment dat hij valt in de strijd tegen de Duitsers en wat er dan met hem gebeurt. Hoe hij probeert zich te oriënteren na zijn val."

Tocht over de oceaan als conceptueel kunstwerk

De poging van Bas Jan Ader om in een Guppy de oceaan over te steken is nog steeds met raadsels omhuld. Was dit het ultieme kunstproject? Wat het wellicht een verkapte zelfmoord? Juist deze raadsels vergroten het mysterie rond de kunstenaar. Volgens Münstermann moeten we de poging zien als een conceptueel kunstwerk. Bas Jan Ader zou het bij aankomst in Europa presenteren met muziek. "Er zou gezongen worden. Het zou gemarkeerd worden. Hij zou er iets mee gaan doen. Hij is voortdurend bezig op conceptuele manier zich te verhouden tot z’n vader maar ook tot de kunstgeschiedenis.”

Meer over Bas Jan Ader en zijn vader

Op de website van Bas Jan Ader vind je meer informatie en veel van zijn werken. Ook de video Here is Always Somewehre Else: The disappearance of Bas Jan Ader (1/5) geeft een goede indruk van zijn werk.
Over de vader van Bas Jan Ader is de radiodocumentaire Taai en fel gestreden (2006) van Wiebe Klijnstra gemaakt voor RTV Noord.

Foto's:

Fall 2 Color photographic print from the making of the 16mm black and white film (detail)
© The Estate of Bas Jan Ader / Mary Sue Ader Andersen / The Artist Rights Society (ARS), New York / PICTORIGHT, Amsterdam, 2018. Courtesy of Meliksetian | Briggs, Los Angeles.