Eten in de gevangenis: zwarte bak is een begrip. 'Ik werd er heel verdrietig van'

Als geestelijk verzorger praat Bauk Zondag met gevangenen of patiënten van alle denominaties. Het gaat in alle gevallen over zingevingsvragen. Die vragen spelen natuurlijk in het leven van een gevangene.

Tijdens haar werk spreekt ze vaak over eten. Cliënten nodigen haar uit aan tafel om hun gerechten met ze te delen en in de vieringen komt met regelmaat eten als thema voor. Koken en eten spelen ook een grote rol in gevangenissen en TBS-klinieken: het brengt herinneringen naar boven, geeft troost, biedt een hobby en verbindt mensen in het kliniek.

'Zwarte bak'

In de gevangenis gaat het eten anders dan in een TBS-kliniek. In de gevangenis zit je voor straf, in de TBS-kliniek zit je voor behandeling. In het laatste geval zijn er meer mogelijkheden.

In de gevangenis is het eten 'zwarte bak': diepvriesmaaltijden die opgewarmd dienen te worden in de magnetron in de eigen cel. "Het eten zit in een zwarte bak met drie vakjes en er zit iets meer dan een pond eten in", vertelt Bauk. "Meestal eten mensen het rechtstreeks uit de zwarte bak. Om twaalf uur, en iedereen zit alleen in zijn cel."

Zwarte bak is een begrip. "Ik heb het geproefd. Ik werd er meteen heel verdrietig van, ik ging me een beetje eenzaam voelen. Ik werd er echt een beetje treurig van."

TBS-kliniek

In een TBS-kliniek geldt een ander beleid en wordt wel gekookt. Er is een keuken, tijd en ruimte: patiënten kunnen meehelpen met koken en ze kunnen zelf koken in een keukentje. Bauk: "Er wordt heel wisselend gebruik van gemaakt. Sommige mensen kunnen niet koken, dat hebben zo nooit geleerd. Sommigen zijn er te moe voor. Anderen doen het weer heel graag."

Het is een eenvoudige keuken, aangepast aan de omstandigheden, met weinig keukenapparatuur. "Messen liggen op het kantoor van de staf, die moet je vragen. De messen zijn niet scherp: ze zijn bot gemaakt en er zit geen punt op. Je moet er wat van maken: je werkt met wat je kunt, je wordt heel inventief."

Een groot verschil met de gevangenis is dat in de TBS-kliniek alles wat je doet wordt beoordeeld, er is continu toezicht. Of je mee eet aan tafel of niet, of je iemand iets aanbiedt of niet, dat wordt allemaal gezien en beoordeeld. Aan alles wat je doet, wordt betekenis toegekend.