‘Ieder kind moet zich kunnen herkennen in een boek’

Waar ligt de grens? is de titel van de Annie M.G. Schmidt-lezing die Törnqvist afgelopen week hield. Dit ter ere van de bekende kinderboekenschrijfster, die 111 jaar geleden geboren werd. Törnqvist koos, in deze tijden van oorlog, heel bewust voor het thema grenzen. "Er zijn meer dan 80 miljoen mensen op de vlucht, en daarvan is ongeveer 40 procent minderjarig. En zij komen allemaal op nieuwe plekken terecht. Ik ben ook heel bezorgd over de grenzen rond Europa, die zo ongelofelijk hoog worden opgezet."

In de kinderliteratuur is dit momenteel "misschien wel het allerbelangrijkste onderwerp", denkt de schrijfster. Want al die boeken moeten "op de een of andere manier" al die nieuwe mensen in de samenleving weerspiegelen. Daarom wilde ze "heel graag" over dit onderwerp spreken.

Vensters

"Ik zeg altijd: een kind moet zich kunnen spiegelen in een boek, maar een boek moet ook een venster kunnen zijn. Die vensters, die zijn er wel. Maar dat herkennen, daar zijn we nog niet." En dan komen we ook gelijk bij het probleem. Een probleem dat, zo benadrukt ze, niet "simpel" op te lossen is, maar waar we wél met elkaar over moeten "praten en nadenken".

Je kunt er volgens Törnqvist vanuit gaan dat uitgevers en kinderboekenschrijvers "niets liever willen" dan al die stemmen laten horen - niet alleen van vluchtelingen, maar bijvoorbeeld ook van kinderen met een handicap. Maar dat blijkt in de praktijk lastig. Schrijvers kunnen andere culturen niet altijd helemaal doorgronden of zijn bang om in stereotypes of clichés terecht te komen.

Te snel

"Er zijn gelukkig al stemmen uit verschillende werelden, maar nog niet genoeg", zegt Törnqvist, die geboren is in Zweden. Geduld is nu belangrijk, het gevaar is dat we te snel willen. "Ik denk dat we er zeker van kunnen zijn dat de volgende generatie mensen die hier als vluchteling heen gekomen zijn, hun verhaal als kinderliteratuur gaan vertellen."

Moeten we wachten tot vluchtelingen of mensen met beperking boeken gaan schrijven? Nee zegt ze. Dat hoeft niet per se. "Soms moet je het meer zoeken in universaliteit. Want ook bijvoorbeeld het gehandicapte kind heeft bepaalde gevoelens van hoop, angst eenzaamheid. En die kun je ook vangen in boeken, waardoor een kind zich toch kan identificeren."