Coronapaniek: de speurtocht naar een veelgedeelde fake news-hamstervideo

Fake news op sociale media speelt traditioneel in op de angsten van de bevolking. Het is vaak gebaseerd op feiten die uit hun context worden getrokken en in een nieuw jasje worden gestopt. Nu de wereld geconfronteerd wordt met het coronavirus, raken ook steeds meer sociale media besmet met valse theorieën.

Is dit echt of nep?

In de video is te zien dat voor de deur van een Aldi-vestiging wordt gevochten om gehamsterde spullen. De Aldi bestaat echt en staat in Purmerend. Het filmpje is niet echt, maar wordt door veel mensen wel verspreid als echt nieuws, in de nieuwe corona-context.

De video is ook gedeeld op een facebookpagina waar Purmerenders op hebben gereageerd. Er is namelijk een slager te zien, die overigens niet meer bestaat. De gevel van de Aldi-supermarkt is inmiddels vernieuwd. Dumpert heeft dagelijks last van mensen die deze neppe video’s plaatsen op het platform. Dit zorgt voor veel paniek in de reacties. Daarom hebben zij een speciale serie gemaakt waar ze door middel van beelden achter de schermen laten zien dat onder andere ook dit filmpje nep is.

Wat is het gevolg van fake news?

Hoewel het voor velen duidelijk is dat dit filmpje enkele jaren geleden in scène is gezet, zijn er toch mensen die het bewust nu delen. Volgens Charlotte Dwyer, mediawetenschapper aan de Erasmus Universiteit, worden mensen hierdoor bevestigd in hun gevoel om te gaan hamsteren. ‘‘Mensen krijgen echt het idee dat er ‘The Walking Dead’ (Amerikaanse dramaserie over een Zombie-apocalyps, red.) achtige verschijnselen buiten zijn. Mensen kunnen daardoor angstig of agressief gedrag gaan vertonen als ze naar de supermarkt moeten. Dus het is in niemands belang dat dit soort video’s gedeeld worden.’’

Hoe ga ik om met fake news?

Om fake news te herkennen zijn er volgens mediapsycholoog Mischa Coster vier stappen die gevolgd moeten worden.

1. Luister naar je gevoel en wees alert op nepnieuwstriggers. Bij enige twijfel: check de bron, datum, afbeeldingen en uitspraken.
2. Lees ook verhalen van tegensprekende bronnen. Zorg ervoor dat je nepnieuws niet klakkeloos accepteert, consumeert en deelt.
3. Denk na voordat je deelt. Informatie die je deelt zegt ook wat over jou.
4. Bij een twijfelachtige bron: beter meteen ontkrachten dan over een tijdje toch overtuigd zijn.

Benieuwd naar de bron van het viraal gaande hamsterende supermarktbezoekers filmpje? De teamleden van Alicante hebben een podcast gemaakt die je op hun pagina terug kunt vinden.