'We hebben het te lang niet over rouw gehad, dat is verstikkend'

Als we het over rouwen hebben, dan denken we volgens Gijs van der Sanden al snel aan de vijf beroemde fases van psychiater Kübler-Ross: ontkenning, woede, onderhandelen, verdriet en aanvaarding "Die fases waren nooit bedoeld voor rouw, maar aanvankelijk gedefinieerd voor mensen die gaan sterven. Het is later door rouwende mensen - je zou bijna kunnen zeggen - toegeëigend."

Niet te aanvaarden

We richten ons vooral op de laatste fase, stelt Van der Sanden. "De aanvaarding, de felbegeerde fase. Ik denk dat dat fasemodel heel dominant is voor ons denken over rouw. Je bent er pas als je het hebt aanvaard. Maar hoe kun je ooit verlies aanvaarden?"

Volgens hem zijn we te weinig comfortabel met het idee dat het niet over aanvaarden gaat. Het gaat over verdriet wat je misschien wel je hele leven zult hebben. "Het is ook niet erg, om dat verdriet te hebben en met je mee te nemen."

Zelf was Van der Sanden ook met die fases bezig. "Ik herinner me dat toen mijn vader stierf in 2005 mijn moeder allerlei boeken over rouw in huis had gehaald. Een daarvan was het boek van Kübler-Ross en ik weet nog dat ik dat aan het lezen was en dacht: die aanvaarding, daar wil ik zo snel mogelijk naartoe. Ik was negentien en wilde gewoon verder met mijn leven."

'Verdriet verandert'

Die fasen zorgden ook voor twijfel. "Woede bijvoorbeeld. Moet ik dan met borden gaan gooien? De boel bij elkaar gaan krijsen? Er zit iets normatiefs in de fasen, alsof er maar één manier is van rouwen die op iedereen van toepassing is. Dat is natuurlijk niet zo."

"Verdriet verandert", gaat Van der Sanden verder. "Je neemt het met je mee. Ik ben verdriet gaan zien als iets levends, ik moet daarvoor zorgen, het heeft mijn aandacht nodig. Als ik dat niet doe gaat het grommen en dan word ik boos. En als ik het gewoon laat zijn, dan houdt het zich koest."

'De dood ís treurig'

De dood van zijn moeder omschrijft Van der Sanden tot in detail in het boek. Hij schrijft ook over hoe hij haar aantrof. "Het was niet mijn bedoeling om dat bij mensen in hun gezicht te duwen. Maar ik begon aan dit boek en dit moest er kennelijk uit. Dat hoofdstuk heb ik het snelste geschreven."

"We zijn niet gewend om verhalen over rouw te vertellen, en als we die vertellen, dan hebben we het vaak over de mooiste bladzijden ervan. 'Kijk ik ben er sterker uitgekomen' of 'wat hebben we mooi afscheid genomen'. Ik denk dat verhalen over rouw veel vaker verschrikkelijk treurig zijn en veel vaker ook extreem pijnlijk - er valt niet altijd iets moois van te maken. Ik denk dat ik het daarom ook belangrijk vond om die scène er ook in op te nemen. Dat is wat verlies is."

Van der Sanden kreeg reacties van mensen die zichzelf in zijn boek herkennen. "Maar er zullen vast ook mensen zijn die zich er niet in herkennen. Ik hoop de ruimte te vergroten waarin we het over moeilijke dingen kunnen hebben. We hebben het té lang niet over rouw gehad. Dat is verstikkend."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.