In de Boekenrubriek: 'Lichte jaren' van Elizabeth Jane Howard

Elizabeth Jane Howard, Lichte jaren

Lichte jaren is het eerste deel van The Cazalet Chronicles, een romanserie van de Engelse schrijfster Elizabeth Jane Howard (1923-2014), die in 1982 op bijna 60-jarige leeftijd besloot een familiesaga te schrijven gebaseerd op de geschiedenis van haar eigen Londense familie. Het werden 5 romans die tien jaar 1937 – 1947 omspannen. In dit eerste deel neemt ze de lezer mee naar de nadagen van het victoriaanse Engeland en de eerste onzekere jaren voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.

In 1982 begon de Engelse schrijfster Elizabeth Jane Howard, dochter van een rijke houthandelaar en een balletdanseres, aan een familiesaga gebaseerd op de geschiedenis van haar eigen Londense familie. De vijfdelige autobiografische romanserie The Cazalet Chronicles omspant tien jaar 1937 – 1947 en biedt niet alleen een scherp, gedetailleerd en met een uiterst gevoelige pen geschreven beeld van het familieleven van de gegoede burgerij in die tijd, maar ook dat van hun personeel. Voor het eerst wordt de serie nu ook in het Nederlands vertaald. Deze week verscheen Lichte jaren, het eerste deel van de Cazalet kronieken dat de laatste jaren van het interbellum beschrijft, als de wonden van de Eerste Wereldoorlog nog niet zijn geheeld terwijl de Tweede Wereldoorlog staat uit te breken.

In de zomer van 1937 komt de familie Cazalet traditioneel bijeen op het familielandgoed Home Place in Sussex vlak buiten Londen. Grootvader vult zijn dagen met het lezen van de krant en het laten verbouwen van zijn huis, zijn hout business laat hij over aan zijn zoons Hugh, Edward en Rupert. Hun echtgenoten en kinderen vullen hun dagen met spelletjes in het bos, picknicken op het strand, gin-tonics drinken in de tuin, feestmaaltijden nuttigen in de eetkamer. De mannen en vrouwen die het uitgebreide huishouden bestieren, krijgen ook een stem in haar boek.

Het eerste dat opvalt aan het leven van toen is dat de kinderen volstrekt in hun eigen wereldje leven. Howard laat nadrukkelijk zien, hoe niet enkel volwassenen hun kinderen buiten hun eigen wereld houden maar hun kinderen hetzelfde doen. Ouders hadden geen flauw idee van wat er onderling speelde. Dat kan buitengemeen kwaadaardig zijn. Discretie, terughoudendheid, zelfbeheersing kenmerken de omgangsvormen van de familie - huilen of verdriet en pijn tonen zijn taboe, zoals de auteur toont in een prachtige scène aan het begin van het boek van een pijnlijke en gevaarlijke bevalling.
Ook opvallend is de houding van vrouwen tegenover geslachtsgemeenschap. Nog beheerst door het Victoriaanse principe dat vrouwen geen lustgevoelens mochten hebben, beschouwen ze het als een onprettige maar helaas noodzakelijke kant van het huwelijk, iets wat je lijdzaam onderging en daarna zo snel mogelijk achter je liet.

Wat de Cazalets kronieken zo goed maakt, is de scherpzinnige manier waarop Howard blootlegt wat er broeit onder de idyllische oppervlakte van deze zonovergoten, onbekommerde zomermaanden. De vele dialogen tussen haar personages zijn een staaltje van diep psychologisch inzicht en uitmuntende schrijfkunst. Ze laten zien hoe gevaarlijk die onderdrukte emoties zijn.

De ongetrouwde Rachel, de victoriaanse dochter die zich opoffert om voor haar ouders te zorgen, onderhoudt stiekem een lesbische relatie met vriendin Sid. De affaires van de trouweloze Edward, de gefnuikte schilderambities van de twijfelachtige Rupert, en Hugh die in stilte lijdt onder zijn verwondingen van de loopgraven. De zoons kunnen hun vaders ambitie niet evenaren. Onder de spelletjes van hun kinderen gaat veel kinnesinne en onderlinge wreedheid schuil, zoals tegen de moederloze Clary die gepest wordt en in haar isolement haar literaire fantasie ontdekt in wie Howard zichzelf gestalte gaf.
Incestueuze handelingen. Al die geheimen en strubbelingen en frustraties groeien uit tot bosbranden, terwijl de oorlog zijn schaduw vooruit werpt. Iedereen weigert na te denken over de politieke feiten: de opkomst van de agressor Hitler. Liever lachen ze om deze ‘huisschilder’ en maken hem belachelijk.

Howard beschrijft het stijlvol, geestig, met veel inlevingsvermogen, en heel nuchter. Vooral die nuchtere toon nam me in voor deze machtige familiesaga, ik kijk nu al uit naar de vertaling van de volgende vier delen.

Jean Echenoz, De spionne

De spionne is een buitengewoon geestige en intelligente pastiche op de klassieke spionageroman - achtervolgingen, ingenieuze plotwendingen, een ontvoering compleet met afgehakt en opgestuurd vingerkootje en de ultieme vijand in de vorm van Noord-Korea.

José Buschman, Couperus in de Oriënt

In 1921 reisden de schrijver Louis Couperus en zijn vrouw op verzoek van de Haagse Post een half jaar rond in Algerije en Tunesië. Het blad wilde zijn reisfeuilletons publiceerde want verhalen over de exotische Oriënt waren en vogue in die tijd.. Dankzij het speurwerk van historica José Buschman die in Couperus in de Oriënt de reis reconstrueerde, kunnen we hem op de voet volgen.

Luister de Boekenrubriek terug