'Pers en politici hebben tijdens coronacrisis niet kritisch genoeg gewerkt'

De controlerende macht ontbreekt

Van Leeuwen kijkt kritisch terug op de rol van de pers en politiek ten tijde van de uitbraak van de coronacrisis. ''Het Binnenhof was in het voorjaar leeg. Bij de oppositie en bij de journalisten was er grote frustratie: veel beslissingen werden achter de schermen genomen. We konden niet zien wat er gebeurde. Rutte verwees naar experts in de persconferenties terwijl wij nog van niets wisten. Dat werd dus wel erg moeilijk te controleren. Waar is de controlerende taak van de pers en het parlement?''

De anderhalve meter afstand hielp ook niet mee. ''Het is frustrerend interviewen met lange stokken op drie meter afstand. Ook zitten er hekjes tussen ons en de politici. Je kunt ze niet meer blokkeren of aanspreken in de wandelgangen, want dat mag niet.''

Journalisten gingen te veel in 'het uitleg-standje', concludeert Van Leeuwen na reflectie met collega-journalisten. ''We vroegen de minister welke maatregelen die genomen had en welke gevolgen dat had voor de burgers. Maar we hebben op dat moment niet echt heel erg kritisch ons werk gedaan. We deden een stapje terug met z'n allen'', geeft Van Leeuwen toe. ''Deels overdonderd door wat ons overkwam, en er heerste ook een algemene angst om kritisch te zijn. En dat terwijl we in een crisissituatie zaten!''

Leugentje om bestwil over mondkapjes?

Politici en medici botsten met elkaar in de crisistijd. ''Het OMT was verdeeld en achteraf bleek dat Diederik Gommers (voorzitter NVIC) het niet altijd eens was met het advies van het RIVM. Er werd namelijk gezegd dat mondkapjes niet hielpen, terwijl de hele wereld er mee loopt.'' Van Leeuwen maakt daarbij een kritische kanttekening: ''Dan is dus de vraag: hebben we dat gedaan omdat we geen mondkapjes meer hadden en was dat dus een leugentje om bestwil? We liepen namelijk ook achter met ons testbeleid. We hadden te weinig spullen om te testen en te weinig mondkapjes. Dat zijn natuurlijk fouten waar bij de parlementaire enquête wel op zal worden teruggeblikt.''

'Nederlanders leven te veel in een bubbel'

We wanen ons te veilig in onze bubbel in Nederland, merkt Van Leeuwen. ''We zijn als volk een beetje losgezongen van de realiteit en denken dat wij onaantastbaar zijn. Je ziet nu al hoe iedereen alweer feestend over straat gaat.'' Volgens van Leeuwen moeten we echter leren van het afgelopen half jaar en vooruitblikken. ''Het laat zien dat we de controle kunnen verliezen, maar er komen nog meer persconferenties aan. Hoe gaan we het organiseren als er een tweede golf komt? Ook alle andere problemen moeten nog opgelost worden. Er zijn veel zorgen over in Den Haag en bij de pers. Daar moeten we lessen uit trekken.''

Alles van Nooit Meer Slapen terugluisteren?

Terugluisteren kan via jouw favoriete podcast. Nooit Meer Slapen is hét cultuurprogramma van de VPRO. Elke maandag- tot en met vrijdagnacht tussen 00.00 en 01.00 uur hoor je een diepgravend gesprek over cultuur, literatuur, film, muziek, theater of kunst.