Marian Donner: 'Kwantummechanica of een ander mens. We hoeven elkaar niet begrijpen'

De neoliberale maakbaarheid

Donner verzet zich tegen de neoliberale maakbaarheid. Ze noemt het haar levenswerk. Gewoon boos zijn op de maatschappij en haar leven verder leiden, is nooit een optie voor haar geweest. Ze probeerde het eerst als romanschrijver, maar zonder succes. Uiteindelijk werden haar essays waarin ze een kritische blik werpt op de samenleving opgepikt. "Ik wil heel graag beschrijven hoe het is om in deze wereld te leven. Daar maken cultuur en ideologie een groot deel van uit. Kapitalisme is niet alleen een economisch, maar ook een cultureel systeem. Waarden als competitie of groei worden via films of boeken aan de man gebracht. Het is dus niet jouw schuld als je het gevoel hebt dat er geen plek voor je is in de wereld."

Rondjes draaien om jezelf

"We zijn allemaal een product geworden dat moet worden verkocht." Dat gevoel komt bij Donner vooral naar boven wanneer ze een promo moet maken op sociale media als ze weer een nieuw boek heeft. "Ik heb echt medelijden met influencers. Het streven naar perfectie en altijd meer willen, is onze grootste vijand. Het slaat elke creativiteit uit de mens.”

"Van jongs af aan word je verteld dat je iets mankeert. Om succesvol en gelukkig te worden, moet je eerst nog iets doen of kopen." Dat is volgens Donner de basis van de zelfhulpindustrie. "Maar wat er vooral op social media wordt verkocht, is een negatief zelfbeeld", zegt ze. "Als je goed genoeg zou zijn, kopen mensen veel minder."

Ode aan de loser en het onbegrijpelijke

De materiële wereld waarin we leven is wat je er zelf van maakt, en dat vind Marian Donner een vrij armoedig wereldbeeld. Volgens haar Zelfverwoestingsboek moeten we meer stinken, drinken, bloeden, branden en dansen. En ook in haar nieuwe bundel Rooksignalen (een hoofdkussenboek) gunt ze iedereen een wereld met minder controle, drift, rechtlijnigheid en zwaarte, maar meer ruimte en lucht. Beide boeken zijn een ode aan de loser en alles wat we niet kunnen begrijpen.

Die aantrekkingskracht tot het onbegrijpelijke vindt Donner ook terug in kwantummechanica. "Kwantummechanica gaat over de allerkleinste deeltjes waaruit het leven is opgebouwd. Zodra je gaat inzoomen op de wereld van het allerkleinste, staat alles op z'n kop."

"Als je denkt dat je kwantummechanica hebt begrepen, dan heb je het niet begrepen. Dat is een heel geruststellend idee." Het onbegrijpelijke geeft Donner ook een gevoel van nederigheid. En dat staat volgens haar haaks op het kapitalisme dat erop is gericht om altijd maar ons ego op te pompen. "In het kapitalisme heerst de concurrentie, terwijl in kwantummechanica alle deeltjes in relatie staan tot elkaar."

Ruimte voor het vreemde

"De wereld bestaat niet uit materie, maar uit relaties." Met deze wetmatigheid uit de kwantummechanica wil Marian af van de richting die onze rationele wereld bepaald, waarin alles in cijfers is uitgedrukt en we als mens slechts zijn lichaam zijn. "We zijn niks zonder onze relaties. Die vormen de werkelijkheid. Het is een fantastisch, totaal antikapitalistisch idee en komt uit de wetenschap. Daarom is het zo krachtig."

Of het nou de kwantummechanica of een ander mens is. We hoeven elkaar volgens Donner niet begrijpen. "Het vreemde kan juist heel verrijkend en bevrijdend zijn. Dat vind ik heel hoopgevend. De samenleving zou erbij gebaat zijn om het vreemde meer ruimte te gaan geven."