'Brief in de nacht' is het NPO Radio 1 Non-Fictie Boek van de Maand mei

"Woorden schieten tekort, toch reikt de taal ons in dit essay van Chaja Polak een helpende hand. De druk van het verdriet voelen we in onze keel. Haar woorden zijn scherp maar tegelijkertijd heel zacht, ze snijden waar nodig maar geven ook de steun waarnaar we zo verlangen."

Nuance

"Bij iedere zin krijgt de lezer meer bewondering voor de toon en de nuance, we zien hoe uitzonderlijk het is om in de storm van het geweld een duidelijke stem te hebben gevonden. Woorden zonder hardheid die in kracht niet hebben ingeboet. Met zoveel gevoel geschreven, de zinnen tillen ons op en laten de situatie van een afstand zien. We zweven boven de woede, boven de wraak, maar verliezen geen moment de verbinding met wat er beneden op de grond gebeurt.

De gruwelen van toen bestaan naast de gruwelen van nu. Waar verloren we de medemenselijkheid? Woorden doen ertoe, de uitgesproken woorden en woorden die mensen weigeren uit te spreken. Ze hebben de macht oorlogen te beginnen en vrede onmogelijk te maken. Angst te zaaien, woede op te roepen en de ander te ontmenselijken. Eindeloze vernietiging wordt niet zelden in stand gehouden door de taal."

"We weten hoe invloedrijk woorden kunnen zijn wanneer ze verkeerd worden gebruikt, maar we vergeten al snel dat het omgekeerde eveneens waar is. Polak laat zien hoe het ook kan, hoe je met taal een onmogelijk dilemma misschien niet kan oplossen, maar wel kan losweken. Losweken van de taal van het nationalisme door met woorden de kloof te dichten tussen het wij en het zij. Antwoorden zijn hier ongepast, verlangen en hoop des te meer."

Voor de eigen gedachten

"Geleerd om haar woorden te wegen, weet Polak precies de juiste balans te vinden, tussen het onbegrensde verdriet en de stellige afkeer van het geweld. Ze durft te denken voorbij haar eigen gedachten. Nieuwsgierig te blijven, wanneer het nieuws het leven niet eenvoudiger maakt. ‘Ik ben me ervan bewust dat ik verre van volledig ben’ drukt ze ons op het hart. Het verdriet is te groot om volledig te kunnen omschrijven, maar de zinnen wijzen ons wel de weg. We voelen hoeveel moeite het kost om de situatie op papier een beeld te geven. De taal als confrontatie met de verscheurde werkelijkheid.

We kijken in een eindeloze zee van tranen, waarbij zich iedere dag dat de oorlog langer duurt, meer tranen voegen. Dit boek kent vele soorten verdriet die niet met elkaar wedijveren. ‘Elk verdriet is het ergste verdriet’ een zin die zich na het lezen in onze gedachten nestelt. Het geweld is nu aan het woord, een ijzige stem galmt door onze maatschappij. In dit essay rouwen we samen om het failliet van de vrijheid. Gesteund door de woorden van Polak hopen we op het zwijgen van de kogels."

Eervolle vermelding

Elke maand heeft boekenredacteur Diest ook een eervolle vermelding voor een non-fictie boek. Dit keer is dat De wereld een lichaam van Melani Reumers. Diest: "Het lichaam als een vorm waardoor we de inhoud van ons bestaan kunnen onderzoeken. Een onderzoek dat in dit boek geen einde kent. Of is het juist het einde waarmee Melani Reumers haar fascinatie met het lichaam blijft voeden? We struinen langs verhalen uit het verleden, verhalen van kunstenaars, filosofen, schrijvers en bovenal het verhaal van Reumers zelf."