Thomas Erdbrink: 'Een heleboel mensen denken zoals Abou Jahjah'

Erdbrink, die als correspondent voor The New York Times, de NOS, en de Volkskrant in Iran werkt, woont al veertien jaar niet meer in Nederland. Maar hij weet waaraan hij begint, zei hij eerder in een interview met vpro.nl. "Er is een programma over 25 jaar Zomergasten. Daarin zit ook de uitspraak van de toenmalige premier Balkenende. Die zei in de Tweede Kamer: “In Nederland is er altijd kritiek. Op de bondscoach van het Nederlands elftal, op de presentator van Zomergasten en op de minister-president.” Dat geeft de impact van het programma wel aan."

Antisemiet

Dat hij kritiek gaat krijgen, staat vast. Al was het alleen al om de eerste gast, Abou Jahjah. Jahjah is een Belgische columnist voor onder andere De Standaard, en voorman van Movement X, een burgerrechtenbeweging die strijdt tegen discriminatie en islamofobie.

Hij groeide op ten tijde van de Libanese burgeroorlog en de oorlog met Israël en is berucht om zijn radicale ideeën over Israël. Door onder andere de Joodse gemeenschap wordt Jahjah als antisemiet beschouwd. "Achter ongeveer iedere ramp in de wereld vermoedt hij de hand van het zionisme van Israël", vat presentator van Het Oog Max van Weezel Jahjahs standpunten samen.

De uitnodiging voor Jahjah heeft binnen en buiten de VPRO tot felle discussies geleid. Moet je 'zo iemand' drie uur lang een podium geven? Eerder dit jaar was Jahjah ook al aanleiding voor een rel bij uitgeverij De Bezige Bij. De uitgeverij had hem gevraagd een pamflet te schrijven voor een pamflettenreeks, waarop schrijvers als Leon de Winter en zijn vrouw Jessica Durlacher aankondigden de uitgeverij te verlaten. Iemand die antisemitisme voedt, moet je niet faciliteren, vinden zij. Zomergasten stelt overigens dat Jahjah al vóór deze rel op de longlist voor mogelijke gasten stond.

'Een andere mening kan ook interessant zijn'

Kritiek van mensen die vanaf minuut één tegen een gast zijn, kun je nooit pareren, zegt Erdbrink tijdens Met het Oog op Morgen. "Ik kan alleen proberen zo eerlijk en open mogelijk een gesprek te voeren." Het punt is, zegt Erdbrink, dat een heleboel mensen denken zoals Jahjah. "Zomergasten is bij uitstek een programma om een andere mening te leren kennen. Vervolgens kan de kijker zelf beslissen wat hij van die mening vindt."

Eindredacteur van Zomergasten Jurgen van Uden legde het in Het Parool als volgt uit: "Jahjah heeft veel interessante ideeën over de huidige tijd. Over immigratie en globalisering bijvoorbeeld. Hij woont in Brussel en kent de stad van binnen en van buiten. Wat daar gebeurt op het gebied van radicalisering, terrorisme en de EU is relevant voor ons allemaal. (...) Ook als je het er niet mee eens bent wat een gast vindt, kan dat interessant zijn."

'Na de zomer ben ik toch weer weg'

Erdbrink - die nauwelijks ervaring heeft als presentator of met live televisie - heeft geen van de gasten ooit eerder gesproken. Wel las hij veel boeken, en belde drie à vier keer per dag via Whatsapp met de redactie in Nederland.

Bij de New York Times kreeg hij onbetaald verlof voor Summerguests - 'drie uur lang live televisie, daar hadden ze nog nooit van gehoord.' Voor kritiek lijkt Erdbrink niet bang. "Ik heb vier oorlogen verslagen en moet altijd rekening houden met de Revolutionaire Garde", zegt hij in een interview met vpro.nl. "En na de zomer ben ik weer weg. Niet op de vlucht, maar ik woon in Iran. Daar begint niemand over Zomergasten."