Ze was een van de grootste schilders in de geschiedenis van de kunst, maar wie was Artemisia?

Ze was zonder twijfel een van de grootste schilders in de geschiedenis van de kunst, maar de status van Michelangelo, Rembrandt of Rafaël heeft ze nog niet bereikt, de bekendheid ook zeker niet. Ten onrechte. Maar waarom?

"Die reden is tweeledig", legt Wieteke van Zeil, schrijver van het boek Altijd iets te vinden, uit. "De eerste is toegang. Artemisia was de dochter van een kunstschilder, en had dus als een van de weinigen toegang tot een opleiding. Ze zag veel kunst, had beschikking over penselen en verf, en leerde van haar vader de fijne kneepjes." De tweede reden dat we Artemisia nauwelijks kennen is dat de kunstgeschiedenis wordt geschreven door witte mannen. "Ik heb in mijn opleiding ook echt heel weinig gehoord over grote vrouwelijke kunstenaars", zegt Van Zeil.

"We zien dat er een opleving gaande is, maar ik hoop echt dat het daar niet bij blijft. Het is ook gek, want Artemisia was bij leven ongelooflijk populair. Ze werd bezongen door dichters en koningen streden bijna om haar werk." Wie was ze eigenlijk? Aan Artemisia kleeft een tamelijk heftig en opvallend goed gedocumenteerd levensverhaal.

Verkracht

Ze verloor haar moeder op 12-jarige leeftijd en kreeg de zorg voor haar drie broertjes op zich. Op haar 18e werd ze door een collega van haar vader, Augostino Tassi, verkracht. Hij beroofde haar van haar maagdelijkheid, en toch hoopte Artemisia (en haar vader) nog even dat hij met haar zou trouwen, om de schaamte te verdoezelen.

Dit gebeurde niet, en Tassi werd aangeklaagd. In het proces werd Artemisia onderworpen aan een gynaecologisch onderzoek en aan een streng verhoor, waarbij haar zelfs letterlijk de duimschroeven werden aangedraaid om de oprechtheid van haar verklaring te testen. Tassi werd veroordeeld tot verbanning, maar er werd bijna direct gratie verleend door de lokale machthebber Cosimo de Medici. Van Zeil: "Die zou later de beschermheer worden van Artemisia, dat lijkt me tamelijk wrang."

Een vrouwelijk perspectief

Maar haar werk is schitterend. Het voegt sowieso een vrouwelijk perspectief toe. Haar bekende schilderij van Judith en Holofernes bijvoorbeeld, lijkt in veel opzichten op de versie van Caravaggio. Maar op haar versie van het schilderij, waarin Judith Holofernes met een mes onthoofdt, zie je de bloedspatten tot op haar decolleté afgebeeld. "Dat brengt het afgebeelde geweld zó dichtbij, ook dichtbij de vrouw die het geweld pleegt. Het legt er echt nog een laag bovenop."

"Ze maakte echt theater, bijna opera van haar schilderkunst", zegt Van Zeil. "Op het doek, Judith en haar dienstmeid bijvoorbeeld. Het is een soort deel twee na Judith en Holofernes, we zien Judith en haar dienstmeid, die het vers afgesneden hoofd van Holofernes probeert op te ruimen. Judith houdt haar hand bij de kaars, om het te proberen te verdoezelen. Dat werpt een schaduw op haar gelaat, in de vorm van de wassende maan. En de wassende maan, dat is het symbool van Artemis. En dat is natuurlijk Artemisia."

Veel mensen denken dan ook dat Artemisia in veel van haar werk haar verkrachting van zich af schildert. Van Zeil is daar voorzichtiger in. "Natuurlijk is het logisch om die link te leggen. Maar ook in een ander schilderij van haar, Susanna en de ouderen, denken mensen het te zien. De smachtende blikken van de mannen bij een badende, halfnaakte Susanna. Maar dit doek schilderde ze op haar zeventiende. Nog vóór de verkrachting. Zegt trouwens ontzettend veel over haar talent. Als je dit kan, op je zeventiende, dan ben je een hele grote. Gelukkig zien we dat nu weer."

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.